Scriptores ordinis predicatorum online

Humbertus de Romanis OP

Liber de predicatione sct. Crucis

Transcribed and edited by Kurt Villads Jensen, University of Southern Denmark 2007.

Latest corrections made: 2012-08-08.

Sigla:

<…>: addidi

< : ...> : meliorem lectionem addidi

< ?>: non sine magna difficultate legitur

//…// plagula (A, Aij, Aiij etc), cum in libro indicatur, et etiam quam addidi numera paginarum (1, 2, 3 etc.) et earum colonna (a aut b)

Permulta sunt emendata verba sine in apparatu notationibus, ut auctoritas pro aucoritas, occulte pro oculte, occiderunt pro orciderunt, habet pro hahet, et similiter.

1) Capitulum primum

2) Thema commune ad totum opus

3) De triplici suffragio fiendo terre sancte

4) Quare crux imponitur peregrinantibus in subsidium terre sancte

5) Quare crux portatur in humero

6) Quare crux ponitur in humero dextro

7) Quare crux imponitur publice

8) Quare crux imponitur per ecclesie

9) Quare nullus ad hoc cogitur

10) De primaria crucesignationis inuentione

11) De zelo diuini amoris qui mouere debet ad crucis assumptionem

12) De zelo christiane legis ad idem

13) De fraterna charitate que mouere debet ad crucis assumptionem

14) De deuotione habenda ad terram sanctam

15) De conditione belli in saracenos

16) De exemplis antiquorum que inducunt ad bellum contra saracenos

17) De gracijs ecclesie datis ad idem De eodem ad idem aliter sic non est capitulum sed articulus capituli

18) Contra illaqueationem peccati. que retrahit multos a crucis assumptione

19) Contra nimium timorem pene corporalis. que facit ad idem

20) Contra nimium dilectionem patrie que ad idem

21) Contra verba hominum mala que faciunt ad idem

22) Contra aliorum verba praua que ad idem faciunt

23) Contra nimiam affectionem erga suos que ad idem facit

24) Contra impotentiam fictam que idem facit

25) Multi retrahuntur a cruce propter defectum fidei

26) De nouem que faciunt consolationem huiusmodi peregrinorum

27) Sequuntur themata ex tota biblia ad predicandum crucem

28) De necessarijs predicatoribus crucis

29) De sex generibus scientie que sunt necessaria eisdem

30) De diuersis narrationibus ex Exxlesiastica historia utilibus predicantibus crucem

31) De historia Tripertita ad idem

32) De historia Anglorum ad idem

33) Ex historia Francorum

34) De speculo ecclesie beati Augustini

35) De dictis quibusdam beati Gregorij ad idem

36) De gestis Karoli magni in hispania

37) De visione Turpini episcopus super animas in bello defunctorum

38) Ex libro Calixti pape ad idem

39) De verbis Urbani pape

40) De historia Anthiocena ad idem

41) De historia Transmarina

42) De vitis patrum

43) De diuersis legendis sanctorum

44) De his que sunt necessaria his bonis peregrinis crucesignatis

45) De his que valent ad bene pugnandum contra saracenos

46) De his que sunt facienda fidelibus congressuris cum infidelibus

explicit

Trattatus solemnis fratris humberti quondam Magistri generalis ordinis predicatorum. De predicatione Sancte crucis. <bibliotecae angelicae Roma incunabulae manu scriptum additum est: Humbertus familia Romanus natione Burgundui, doctrina et pietate insignis, ut supremum in Dominicane Ordine Magistratum sit consecutus, quartus a Dominicu istius familia institutore a 1254 Generalis creatus, cum novem annos eundem ordinem optime administrasset, Magistratu cessu Londinium Britannea in magnis Ordinis Comisijs an. 1263. postquam annis tredecim in otio non otiosus varia. qua omnia doctam pietatem spirant, posteri toti reliquit. Posci. <?> in appar. p. 773.>

<Sanctificate bellum. suscitate robustas. ascendant omnes viri bellatores. concidite aratra vestra in gladios. et ligones in lanceas. infirmus dicat quia ego fortis sum. erumpite et venite omnes gentes de circuitu et congregamini. ibi occidere faciet Dominus robustos tuos. Johel. ultimo.>

//Aijb – 2b// Incipit tractatus venerabilis patris Fratris Humberti quondam magistri generalis ordinis predicatorum de predicatione crucis. Et primo instructio quedam circa frequens <sic. melius: sequens> opus.

Capitulum primum.

EA que infra scripta sunt de pertinentibus ad crucis predicationem contra sarracenos ad hoc valere possunt ut predicatores crucis nondum in tali predicatione exercitati materiam hic inueniant huius exercicij. Qui vero magis sufficientes sunt data sibi occasione plura et meliora superaddent. Alij vero qui in predicatione habent gratiam excellentem ex materia rudi sibi preparata tanquam prudentes artifices opus pulchrum et magis formatum producent. et hec omnia ad gloriam salvatoris et utilitatem fidei christiane.

Notandum vero quod in quolibet paragrapho ubi circa finem invenitur codicis paragraphus et in margine inuitatio. Potest fieri inuitatio ad crucem cum cantu Veni sancte spiritus. vel Veni creator spiritus vel Vexilla Regis vel Salue crux sancta vel alijs huiusmodi. vel sine cantu prosequendo diffusius que sub isto paragrapho continentur. vel fieri potest invitatio post duos vel plures paragraphos. prout predicantis discretio visum fuerit expedire.

Item sciendum quod ubi multa ponuntur ad eandem materiam pertinencia non ad hoc ponuntur ut multa in eodem sermone dicantur. sed ad hoc ut in diversis sermonibus occurrente illa materia accipiat qui voluerit de illis aliquid quod sue processui viderit expedire. Ubi vero aliquid minus plene dicitur. relinquitur arbitrio predicantis ut illud diffusius prosequatur secundum scientiam et gratiam sibi datam.

Item sciendum quod invitationes ponuntur cum numero ut si aliquid de his que dicuntur in prohemijs premissis ad illas necesse fuerit in sequentibus possit ad precedentes remitti ipsis subiecto numero assignatis vel extra.

Item huic operi preponuntur tituli sub numeris ut sciatur materia et quod queritur per numeros facilius inveniatur.

Thema commune ad totum opus

Secundum Capitulum.

SAnctus sanctus sanctus Dominus Deus exercituum Esaie. vi. propheta sanctus Esaias in raptu beato in quo vidit regem glorie sedentem in solio suo assistentibus angelis sibi. Inter alia multa gloriosa que vidit, audiuit etiam beatos an//Aiija – 3a//gelos in eius laudem clamantes. dicentes. Sanctus sanctus sanctus etc. Relinquitur autem ex hoc verbo quod ipse rex glorie habet exercitum non unicum sed multos. quia exercituum in plurali et non exercitus in singulari dicitur. Relinquitur etiam quod eius exercitus nihil habeat iniquum. quomodo enim diceretur Sanctus sanctus etc. si iniquitatem in suo exercitu sustineret. Relinquitur etiam quod exercitus eius singulari prerogativa super omnes alios exercitus sublimatur. quia dicitur non hominis vel angeli cuiuscumque sed ipsius Dei viventis. cum dicitur Dominus Deus. Circa primum nota quod rex iste rex glorie habet unum exercitum scilicet creaturarum pure spiritualium scilicet angelorum sanctorum. qui pugnavit pro eo ab initio mundi contra spiritus malignos et pugnabant quousque omnino sint devicti. habentes pro duce Michaelem archangelum. Apocalipsis xij. Factum est prelium magnum in celo Michael et angeli eius preliabantur cum dracone et draco pugnabat et angeli eius et non valuerunt. neque locus inuentus est eorum amplius in celo. Et exponitur de celo ecclesie exemplum habetur. Jude primo ubi dicitur Michael cum dyabulo de corpore Moysi disceptasse. cuius intellectum si vis scire respice glosas.

Item habet alium exercitum paratum in tempore suo ad pugnandum contra inimicos eius. homines impios finaliter damnandos scilicet uniuersitatem machine mundialis quo ad creaturas ratione carentes. Si enim rege Herodes crudeli et odiose turbato eo tota Jerosolima que ei suberat turbata est cum eo. sicut dicitur ma. secundo. quanto magis conuenit ut regi glorie pijssimo et amabili nimis ostendente iram suam contra impios in die Judicii. tota machina mundialis ei se conformans excandescat contra illos. Ideo dicitur Sapie. v. Pugnabit cum illo orbis terre contra insensatos.

Item habet exercitum alium scilicet hominum ex utraque natura constantium non quorumque sed fidelium pro eo pugnantes contra infideles, qui vere Dei exercitus appellatur. Unde i. regum xvij ca. Quis est iste philesteus incircumcisus qui exprobravit acies Dei viventis. Exm [Exemplum?] huius belli habemus in hebreis qui ex quo asscenderunt de Egipto quamdiu fuerant populus Dei quasi semper habuerunt bella cum infidelibus impugnando eos vel expugnati ab eis sicut patet sacras hystorias legenti diligenter.

<i margine: prima invitatio>

Ecce dilectissimi sicut colligitur ex diuersis hystorijs iam sunt plus quam sexcenti anni quod ille ribaldus Machometus cum gente sua cepit inire bellum contra christianitatem. et in tantum pervaluit peccatis //Aiijb – 3b// nostris exigentibus quod Dominum nostrum Ihesum Christum a quo dicimur christiani. qui adorabatur et colebatur in partibus orientis que dicitur Asia maior tercia videlicet pars habitabilis et quasi media pars secundum quantitatem. Expulit inde fere de omni loco. loca sancta ipsius omnia prophanavit seruos eius innumerabiles trucidavit. Deinde totam Affricam que est pars tercia in qua erant episcopatus quadringenti et quadraginta quatuor secundum Cronicas occupavit gens eius adeo quod non dicitur modo ibi esse episcopus nisi unus circa marrochium qui preest paucis tributarijs christianis. Deinde mare mediterraneum transiens in Hispaniam que est in Europa tercia videlicet parte habitationis humane in qua nos sumus inestimabilia mala intulit christianis habitationis eiusdem pertransiens usque circa Francie Regnum. Et licet repulsa fuerat gens illa per Karolum et per Francos a Francia et eius vicinia. tamen adhuc partem magnam Hispanie detinet occupatam. Porro christianus exercitus olim ad terra sanctam (cuius desolatio magis nos debet tangere) transiens et maximam partem ipsius recuperavit sed varijs infortunijs sic paulatim iam fere totam amisimus, quod non remanent nobis ibidem loca nisi pauca valde. De his autem paucis que nuper amisimus castrum quod dicitur Sapheth. In quo duo milia christianorum (ut dicitur) in fide tamen constantium crudelitate saracenica perempti sunt. Castrum vero istud in terra et longe aliquantum a locis maritimis situm erat ad maximum munimentum locorum aliorum paucorum que nobis solum circa maritima remanserunt. Unde modo saraceni venire possunt usque ad civitatem achonensem nullam munitionem christianis habentibus inter ipsos et civitatem predictam. Proinde fratres nostri christiani in tanto discrimine constituti. et attendentes quod diu tenere non possunt loca illa pauca que remanserunt in maritimis sine auxilio festinato. et videntes quod ex nulla parte potest ei venire auxilium nisi a nobis qui sumus circa mare ab occidente. cum a dextris sint eis Egiptij. ab austro. a sinistris greci. ab aquilone et alij multi scismatici. et ab ante ad orientem tartari. ad Dominum papam et magnates et alios christianos rece...unt periculum christianitatis quod apud eos imminet corde nunciantes amaro. et festinum subsidium postulantes propter hoc ex parte Domini pape per diuersas mundi partes. nunc multi et //A iiija – 4a// diversi predicatores crucis celeriter diriguntur et in tanta necessitate accingantur viriliter christiani in subsidium fidei christiane. Huius igitur auctoritate nos hortamur et obsecramus illum qui in bello crucis fuit pro nobis mortuus. ut vos attendentes quomodo ut predictum est sancti angeli pungnant incessanter pro Deo suo contra inimicos ipsius. quomodo etiam omnis creatura insensibilis hoc idem facere est parata. qualiter etiam iudei (quando fuerant Dei populus) hoc fecerunt quasi continue contra hostes Dei videlicet infideles. Ideo preparantes vos ad succurrendum fidei christiane. et armantes vos armatura Dei cruce videlicet quam vobis offerimus omni occasione remota devote et celeriter veniatis.

Cantus Veni creator spiritus etc. Qui igitur benedictionem Dei desiderat. qui societatem angelorum amat. qui ad incorruptam coronam suspirat. veniat et crucem accipiat. et hec omnia consequetur.

Circa secundum nota quod quedam sunt bella iniusta. Judicum. xi. Indicis mihi bella iniusta. Sunt autem tria que maxime faciunt bellum iniustum.

Primum est <manu sublineata sunt hec verba incunabula Bibl. Angelica Roma> quando inpugnatur innocentes sicut fit prochdolor in guerris nostri temporis. non sunt milites et domicelli nostri sicut beatus Mauricius et tota legio sua. qui magis elegerunt decapitari quam Domino suo imperatori obedire in persecutione christianorum innocent<i>um. Ipsi vero quandoque Domino suo non iubente pauperes agricolas innocentes destruunt hospitalia et etiam leprosoria invadunt. ecclesias violant. et principales Dominos non tangentes in innocentes suam crudelitatem exercent. Non sic est in isto Domini exercitu. gens enim saracenica contra quam dirigitur summe culpabilis est contra totam christianitatem ut patet in invitatione premissa et ex psalmo in quo ecclesia Deo conqueritur de eis dicens. Deus venerunt gentes in hereditatem tuam polluerunt templum sanctum tuum.

Secundum <manu sublineata> est quando fit ex causa minus bona. sicut fit heu a multis hodie qui vel ex superbia. vel ex avaricia. vel vana gloria contra alios preliantur. non sic in isto exercitu sed pugnatur pro summa iusticia scilicet iusticia fidei. Si enim bellum quod fit pro defensione rerum vel corporum secundum omnes est iustum. quanto magis illud quod fit pro defensione fidei in qua est salus animarum. Ideo bene dicitur prime ad Thimoteum. vi. Certa bonum certa //Aiiijb – 4b// men fidei id est certamen fidei quod non est malum sed bonum. nec timeas inde mortem inferni incurrere sed potius speres certitudinaliter ex hoc vitam eternam. Unde sequitur apprehende vitam eternam.

Tercium est quando fit sine auctoritate. <manu sublineata> Non enim licet cuilibet pro voluntate sua movere bellum. Sicut faciunt multi in damnationem animarum suarum. Porro bellum illud habet auctoritatem. Non solum a iure humano sed a divino. Non solum ab ecclesia sed ab ipso Deo loquente per Moysen et dicente Exodi. xvii. Bellum Dei erit contra Amalech a generatione in generationem. Et Deutro septimo. Cum te introduxerit Dominus in terram quam possessurus ingredieris. et post percuties gentes usque ad internitionem <:internectionem>. nec inibis fedus cum eis. nec misereberis earum. Et dicuntur ibi gentes ipsi infideles. Patet ex his quod Dominus Deus exercituum bene dicitur ter Sanctus. quia suus exercitus fidelium scilicet non est contra fideles innocentes. sed contra summe nocentes. non ex causa irrationabili sed summe rationabili. non sine auctoritate sed cum summa auctoritate. Et ideo bellum eius vere est iustum. Unde Apocalipsi xix. dicitur de ipso cum iusticia iudicat et pugnat. Notandum vero quod bellum iniustum est via ducens ad infernum. Unde de exercentibus tale bellum dicitur Esechielis. xxij. Descenderunt ad infernum cum armis suis. Bellum vero istud iustissimum. quod sit propter filium Dei. et ad exhortationem verbi divini ducit ad celum. Unde Apocalipsis sexto. Vidi sub altare animas interfectorum propter verbum Dei. Et exponitur de utroque verbo.

<margine:> Secunda invitatio

Ecce videtis charissimi. quo ducant bella mundi ut frequenter iniusta videtis. et quo ducat bellum Christi iustissimum. Movet multos ad bella mundi amicitia seculi. moveat vos ad istud amicitia Cristi. movet alios ad illa bella vane fame gloria. Moveat vos ad istud celestis patrie gloria. Movet alios ad illa vite presentis corporalis necessitas. quia non habent aliud unde vivant. Moveat vos ad istud propriarum animarum necessitas. Per alia bella dyabolus multos trahit ad inferos. vos autem per istud trahere Dominus conatur ad celos. //5a// Promitto enim ex parte Dei patris et filij et spiritus sancti omnibus ad exercitum istum accedentibus. si corde digno contrito et confessi in eo mortui fuerint. illud regnum celorum quod nobis Dominus acquisivit per crucem. Et de illo vos inuestio per crucem quam vobis porrigo in presenti. Venite ergo et nullus rennuat recipere tam gloriosam inuestituram. et tantam firmitatem ad regnum gloriosum celorum.

Circa tercium notandum <manu sublineata> quod exercitus iste qui non est hominis mortalis sed Dei viuentis habet tres prerogatiuas. Prima surgit ex benedictione diuina. non enim est maledictus vel excommunicatus sicut quidam alii sed benedictus. Unde numeri. xxij. de exercitu Domini contra Balach infidelem et suos congregatos. dicit Dominus Balaam. Ne maledicas populo huic qui benedictus est. et potest hic (narrata hystoria dici) quomodo Balaam non potuit induci precio vel prece vel timore regio ad maledicendum illi exercitui Domini. sed potius spiritu Dei in se loquente ter benedixit dicens in figura Numeri. xxiiij. Qui benedixeitt <: benedixerit> tibi erit benedictus. qui maledixerit in maledictionem reputabitur. quod si hac verum est de illo exercitu contra Balach. quanto magis de exercitu christiano contra saracenos. Cum ex utraque parte plures rationes concurrant scilicet christianorum et saracenorum sicut patet diligenter intuenti. Secunda surgit ex societate angelica. dicitur siquidem quarti regum sexto. quod cum exercitus regis Syrie obsedisset Dothaim ciuitatem propter Heliseum prophetam qui erat in ea. et minister eius mane consurgens. videns ecercitum exclamasset dicens Heliseo. Heu heu heu Domine quid facimus. respondit Heliseus. noli timere plures enim nobiscum sunt quam cum illis. Cumque orasset Heliseus ait. Domine aperi oculos pueri huius. et vidit. et ecce mons plenus equorum et curruum et virorum in circuitu Helisei. quod de exercitu angelorum exponitur. Unde secutum est quod et ipse liberatus est et ipsi capti.

Item Josue .v. legitur quod cum esset in agro urbis Jericho leuauit oculos et vidit virum contra se stantem et euaginatum gladium tenentem. id est angelum in specie viri. perrexitque ad eum et dixit. Noster es an aduersariorum. Qui respondit. Nequaque sed sum princeps exercitus Domini. Et sicut dicit Magister in historijs. instruxit eum de modo capiendi Jericho. Ex quibus duabus histo //5b// rijs colligitur. quod in illis exercitibus antiquis fidelium contra infideles adiungebant se angeli ut socij. et ut duces. et ut adiutores. et ut ductores in bellis. quod si verum est de illis tunc temporis quanto magis credendum est de exercitu christiano pro Christo crucifixo pugnante. et ipsum in bello sequente. Et ideo bene dicitur Apocalipsis. xx. de filio Dei. Vestitus erat veste aspersa sanguine et exercitus qui sunt in celo sequebantur eum scilicet in bello. quod est suum. Tercia surgit ex remuneratione excellenti que est premium celeste. Unde Leo papa. xxiij.q.viij. Omni timore et terrore dempto contra inimicos sancte fidei agere viriliter studere. Novit enim omnipotens si quilibet enim moriatur quod pro veritate fidei ac saluanda patria et defensione christianorum mortuus est. iam a Deo premium celeste consequetur.

<margine:> Tercia inuitatio.

Ecce iam patet charissimi quod adiungentes se isti exercitui Domini. benedicti erunt a Domino. socios habebunt angelos. premium eternum in fine recipiunt. Multi libentius exponunt se pungne quando benedicuntur a papa vel ab alio vices eius gerente. quanto magis debet ad hoc movere benedictio diuina. Multos mouere solet magnatum multorum societas ad adiungendum se exercitui eorundem. quanto plus mouere debet hic illa societas celestium angelorum. Volunt aliqui in certaminibus hasti ludiorum vel tormeamentorum interesse libentius. ac viriliter agere ut luctentur cum fama capellum cum floribus. vel accipitrem vel aliud huiusmodi. quod in fine datur melius decertanti. quanto magis hic mouere debet premium sempiternum in fine repositum bene decertanti. Qui igitur benedictionem diuinam habere desiderat. qui societatem angelorum amat. qui ad eternam coronam suspirat. veniat et crucem istam accipiat. per quam largiente Domino hec omnia consequetur.

De triplici suffragio fiendo terre sancte

Capitulum tercium.

POst hec notandum quod postquam predicator fecit quod potuit bono animo ad cruce signandum homines in aliquo loco et iam non sperat quod circa hoc plus possit proficere. debet inducere auditores. ut que corporaliter non vadunt saltem iuvant negotium. mittendo aliquid de bonis suis ad quod //6a// potest procedere e per simplicem ammotionem. vel si videatur expediens facta admonitione potest inducere. ut qui proponunt aliquid mittere. sibi post sermonem loquantur et propositum suum declarent. in quo cauendum est simplicibus ad indiscretis obligationibus vel promissis propter periculum transgressionis. In ultimo vero sermone circa finem inducendi sunt auditores. ut qui nec in proprijs personis nec de bonis propijs subueniunt. saltem verbo orationis subuenient terre sancte. Et sunt quedam orationes modo rogatorio pro ipso negotio imponende. Ad ista supradicta potest sic procedere. Ecce charissimi negotium hoc est totius christianitatis. et ideo nullus christianus se debet subtrahere quando prestet auxilium qualecumque secundum posse suum. Est autem triplex genus auxili. Primum est corporale scilicet illorum qui vadunt in propria persona. Secundum est reale scilicet illorum qui de proprijs rebus mittunt. Tercium est verbale scilicet illorum qui iuuant verbo orationis. Bonum est vltimum. sed secundum melius. primum vero optimum. Sunt autem tria que debent ad primum inducere. et tria alia ad secundum et alia tria ad tercium. Circa primum notandum quod nos tenemus corpus a Domino tanquam in feudum. quia ipse formauit illud et dedit nobis. Et ideo sicut miles tenetur feudum exponere pro Domino a quo tenet illud in tempore necessitatis. ita et nos corpus pro Domino hac ratione motus tercius septem fratrum linguam postulatus protulit. et manus constanter extendit et cum fiducia ait. E celo istam possideo sed propter Dei leges hec ipsa despicio. ij. Machabe. septimo.

Item Dominus dedit corpus suum inestimabilis valoris pro nobis morti. quanto magis tenemur nos corpus nostrum vile pro ipso labori et morti etiam exponere. Qui enim magnum seruitium recepit tenetur multo magis minus exhibere. Bernhardus. Juste meam sibi vendicat vitam qui pro mea posuit suam.

Item Domino omnibus exponentibus corpus suum pro ipso reddit melius incomperabiliter. Et ideo propter istam spem audaciter est exponendum istud vile pro ipso. Exemplo sanctorum de quibus dicitur Hebre. xi. Non suscipientes redemptionem ut meliorem inuenirent resurrectionem. sicut miles non formidat equum malum exponere pro Domino a quo sperat recipere dextrarium. Corpus igitur proprium //6b// habemus in isto Christi semitio et labori et morti exponere et ratione feudi et ratione retributionis et ratione melioris restitutionis. Circa secundum notandum quod ad dandum questuarijs solent quandoque mouere magnitudo indulgentie. sed hic est multo maior quandoque conditio loci. pro quo predicant sed hic est melior illam enim est particularis videlicet pro uno tali vel pro tali potente vel ecclesia. sed hic est vniuersalis videlicet pro tota christinitate quoniam totam tangit istud negotium. quandoque pietas vt cum fit questus pro infirmis vel leprosis vel ardentibus. hic autem est maior. quia illa est corporalis hec autem spiritualis. quia per has elemosinas subuenitur fidei. qua periclitate pereunt anime innumerabiles. qua ipsa stante saluantur. Et nota quod Esdre primo dicitur de adiutorio quod fecerunt iudei remanentes in Babilonia iudeis ascendentibus in Jerusalem. ad recuperandam eam sic universi qui erant in circuitu adiuuerunt manus eorum in vasis argenteis et aureis in substantia. supellectile et iumentis. Si autem tantum auxilium et tam diligenter fecerunt iudei remanentes iudeis euntibus ad recuperandum Jerusalem antequam Deus tot mirabilia fecisset in illa regione pro salute nostra. quid nos christiani debemus auxilij impendere christianis pergentibus ad liberationem terre istius sancte post tot et tanta mirabilia ibidem pro nobis a Deo facta precipue cum huiusmodi elemosinarum subsidia tantas habeant indulgentias ut non uni loco sed toti christianitati fiunt. et tam validas rationes habeant ad operandam pietatem. Circa tercium notandum est quod orationes facte pro ecercitu fidelium multum valent ad triumphandum de infidelibus. Vnde Judit. que triumphavit de Holiferne et exercitu eius. vadens ad eos summe petijt orationes dicens. Judit. viij. Usque dum renunciam vobis nihil aliud fiat pro me nisi oratio ad Dominum nostrum.

Item cum levaret Moyses manus scilicet in oratione vincebat populus Israhel populum infidelem Malechitarum exodi. vij.

Item orante ecclesia liberatus est Petrus de mane Herodis infidelis et de omni expectatione iudeorum infidelium. Actuum. xij. Proinde sperari potest merito quod orationes multum prosint contra infideles. Et ideo ordinatum est aliquando ut in ipsa hora sacrificij summi specialis fiat oratio cum psalmo. //7a// Deus venerunt etc. in quo dicitur Introeat in conspectu tuo Domine vltio sanguinis seruorum tuorum etc. pro exercitu christiano contra saracenos directo ab ecclesia militante. conformante se in hoc triumphanti. in qua dicunt anime interfectorum ab infidelibus propter verbum Dei. usque Domine sanctus et verus non vindicas sanguinem nostrum et non vindicas de his qui habitant in terra. et debet quilibet qui aliud non potest saltem pro isto negotio aliquas orationes facere speciales non solum propter fructum benedictum sed ut etiam meriti et indulgentiarum particeps efficiatur. Fateor me propter fiduciam istam motum ad compilandum presens opusculum quod in aliquo valere potest crucem predicantibus. quia in lateranensi consilio participes sunt indulgentiarum omnes qui ipsi negotio auxilium impenderunt secundum subsidij quantitatem. Ad habendam igitur copiosiorem materiam ad predicandum de cruce predicta. videndum est. Primo de ratione crucis imponende pergere volentibus in subsidium terre sancte. Secundo de primatia inuentione huius crucesignationis. Tercio de motiuis ad crucem suscipiendum. Quarto de remedijs contra impeditiua eiusdem. Quinto de consolationibus huiusmodi peregrinorum. Sexto de diuersis verbis sacre scripture que proponi possunt in huiusmodi predicationibus. Septimo de his que predicatori crucis necessaria sunt ad officium istud laudabile peragendum. Octauo de necessarijs ipsis crucisignatis ad votum suum digne complendum. Circa rationem crucis imponende pergentibus in subsidium terre sancte notandum est. Primo quare signum crucis talibus imponitur. Secundo quare in humero. Tercio quare in humero dextro. Quarto quare hoc fit publice. Quinto quare de manu ecclesiastica. Sexto quare nullus ad hoc cogitur sed solum voluntarie inuitatur.

Quare crux imponitur peregrinantibus in subsidium terre sancte.

Capitulum quartum.

QUantum igitur ad primum notandum est quod sicut est quedam peregrinatio sanctorum ad quam mouet deuotio illos ita est crucifixi quedam peregrinatio movens ad orandum in loco ubi steterunt pedes eius et ad osculandum vestigia pedum eius et ad videndum beatissima loca natiuitatis conuersionis passionis sepulture ascensionis ipsius. //7b// Quod autem talis peregrinatio futura esset in christianitate prophetatum fuit per Esaiam dicentem. Esaie. li. Qui redempti sunt a Domino scilicet christiani reuertentur scilicet a peccatis ad Dominum et venient in Sion laudantes et leticia sempiterna super capita eorum scilicet in intentionibus eorum quia propter illud sic facient et non fraudabuntur. vnde sequitur gaudium et leticiam obtinebunt et fugiet dolor et gemitus. Hec est felix peregrinatio quam subeunt crucisignati. et ideo imponitur eis crucis signum ad ostendendum quod non sint peregrini cuiuslibet sancti seu apostoli seu martiris seu confessoris seu virginis. sed quod maius est ipsius crucifixi.

Item maiores inimici quos unquam habuit crux Christi sunt saraceni. Judei enim qui crucifixionem procurauerunt licet credere noluerunt in crucifixum. tamen non mouent arma contra crucis cultores. gentiles etiam romani qui persecuti sunt crucifixionem. postea in tantum satifecerunt quod et crucem adoraverunt et ad subiugandum mundum crucifixo multum iuuerunt. Sarraceni vero pessimi licet in multis concordent nobiscum de pertinentibus ad laudem Christi. tamen non intelligentes crucis misterium sed istud sicut porci vilissimi conculcantes. confiteri quod Dei filius fuerit crucifixus reputant fatuitatem et obprobriosum maiestati diuine iuxta illud i. Corin.i. Nos predicamus Christum crucifixum gentibus stulticiam. et solum <?> crucem detestantes non cessauerunt a sexcentis annis et .lx. et plus omissis iudeis et idolatrijs trucidare cultores crucis. persequentes eos non solum in Asia et Affrica. sed etiam in Europa usque ad partes Gallicanas sicut patet in historia Karoli. Rursus crucifigentes id est varijs cruciatibus affligentes filium Dei in membris suis et ostentui habentes ipsum crucifixum sicut dicitur Hebre.vi. Verum gloriosissima crux Domini que pereuntibus stulticia est his qui salui fiunt.i. nobis christianis virtus Dei est. sicut dicitur prime ad Chorin.i. Et ideo sicut dicit Rabanus. Ipsa est spes christianorum. Bene ergo congressuri christiani cum saracenis ponentes spem victorie non in multitudine vel potencia armorum vel industria. sed in ipsa cruce per quam nobiliter triumphauit. crucem accipiant et erigant contra saracenos exemplo Constantini Imperatoris. qui dimicaturus contra infideles signum istud in vexillo et in armis militum suorum fecit poni propter spem victorie. de qua dixerant sibi angeli apparentes in visione ostensa signo illo. in hoc vinces. sicut habetur ex tripartita et ecclesiastica historia. porro ad huiusmodi //8a// spem de victoria habenda de saracenis virtute crucis. multum comfortant que iam euenerunt Inter que est illud quod dicitur in historia transmarina de captione Jerusalem ibi siquidem scriptum est quod cum Godofridus de bello cum suis longo tempore obsedisset Jerusalem quadam sexta feria hij cum accensis animis inuocato Dei et crucis adiutorio muros ascenderunt. ciuitatem ceperunt. et innumerabiles saracenos occiderunt.

Item notandum quod quamdiu homo ducit vitam peccatricem: est sicut templum ydolorum plenum varijs ymaginibus demoniacis scilicet peccatis. cum vero relictis peccatis vult homo seruire in penitentia fit templum Dei. iuxta illud. Templum Dei sanctum est quod estis vos. i. ad Corin. iij. Cum vero templum ydolorum in templum Dei constituitur ponuntur ibi cruces ad exemplar eius quod dicitur in vita beati apostoli Bartholomei quod cum ipse templum in quo fuerat ydolatria consecraret. apparuit angelus qui per quatuor parietes templi digito crucis signum impressit. Quia ergo pergere volentes in subsidium terre sancte corde contrito et relictis peccatis veniant ad seruitium Jhesu Christi <?> iam <?> imponitur eis signum crucis tanquam in templo de nouo Domino consecrato.

<in margine:> Quarta inuitatio

Ecce videtis charissimi quod ista crucisignatio est peregrinatio crucifixi. et in huius signum datur crux.

Item est collectio cuiusdam exercitus contra inimicos crucis summos. et ideo in spem victorie crux portatur.

Item est quedam conuocatio ad dedicandum se seruitio Ihesu Christi. et in dedicationibus solent cruces apponi Qui vult ergo esse peregrinus crucifixi. qui vult pro crucifixo contra inimicos crucis insurgere. qui vult relicto dyabulo se Ihesu Cristi seruitio dedicare. surgat et veniat et accipiat crucem istam. cantus.

Item ad idem alio modo sic. inter omnia que cor humanum plus debent accendere ad amorem Dei. est crucifixio passionis Christi quam pro nobis sustinuit. Bernhardus. Super omnia reddit te mihi amabilem bone Ihesu calix passionis quam pro me bibere voluisti. Hic est calix inebrians amore sancto. quo inebriatus Petrus apostolus Romam redijt ut crucifigeretur. Hoc inebriatus Andreas ad crucem sibi paratam cucurrit. Hoc inebriatus Paulus continue erat in cruce propter Christum secundum illud ad Galla. ij. Cristo crucifixus sum cruci. Ex quibus patet quod crux Christi per amorem quem ingerit mouit sanctos ad crucis mortificationem pro Christo sustinendam. et hoc est etiam quod //8b// mouet peregrinos nostros ad exponendum se morti pro Christo. et ideo accipiunt iuste et portant crucem quasi dicerent ad istum laborens subeundum mouet me gloriosa crux Domini nostri Ihesu Christi.

Item ut dicitur reperitur in gestis Arcturi quod fuit ei consuetudo quod de facili non commedabatur in curia sua quousque aliqui rumores <?> fuissent delati et ecce die quadam cum esset in locis marinis curia eius suspensa ad rumores <?>. quedam nauicula sine gubernatore veniens applicuit ad litus. cum autem illuc cucurrissent milites inuenerunt in illa quendam mil

Item iacentem vulneratum et cruentatum. cum autem inspicerent et viderent bursam eius. ipsa aperta inuenerunt litteras in ea in quibus defunctus ille conquerebatur. et petebat iusticiam ab illa curia, de quibusdam ibi noiatis [nominatis?] qui eum innocentem sic tractauerunt. quibus lectis publice coram omnibus de curia animati sunt omnes ad sumendum arma in ultionem innocentis militis sic tractati. Quid ergo debet facere tota christianitatis multitudo in ultionem inimicorum Domini sui innocenter crucifixi et in nauicula crucis vulnerati et lanceati et cruentati et clamantis uniuerse terre illud Job. xvi. Terra ne operies sanguinem meum et locum latandi non inueniet in te clamor meus clamor inquam sanguinis melius loquentis pro vindicta quam sanguis Abel sicut dicitur Hebre. xij. Qui ergo volunt crucifixi iniurias vindicare. iuste crucem accipiunt quia crucifixio pietatem humanam ad hoc debet munire.

Item sicut cruces ponuntur in vijs ad ostendendam viam rectam ita Dominus ordinauit quod per cruciatos passionum. post eum in regnum celeste pergatur. et ideo dicitur Mathei. viij. Qui vult venire post me scilicet in paradisum tollat crucem suam et sequatur me scilicet per viam passionis et tribulationis. qui ergo non formidant exponere tribulationibus et tormentis se presentis itineris in hoc quod per hoc ad celum transeant bene crucem accipiunt. quia hec est via directa ducens in celum.

<in margine:> Quinta inuitatio

Ecce patet dilectissimi quod crux datur peregrinis nostris in signum quod Christi crucifixio que mouit sanctis ad sustinendum mortem pro Christo. mouit eos ad exponendum se laboribus istis pro Christo.

Item in signum quod mouet eos crucifixus clamans voce sanguinea ad vindicandum contumelias sibi factas.

Item in signum quod sunt invia paradisi. Quis obsecro est in vobis qui motus sit ad subeundum laborem istum pro crucifixi amore. Quis est qui velit eius iniurias pro posse //9a// suo vindicare. Quis est qui directe ire velit in paradisum. veniat quicumque talis est et accipiat crucem istam. cantus.

Item ad istam alio modo sic. Sicut populus iudeorum habuit caracterem circumcisionis quo distinguebatur ab alijs nationibus. ita habent serui Cristi signum distinctiuum eorum a seruis dyaboli scilicet crucem. populus dyaboli inde est in gaudio et voluptatibus. veri autem serui sunt in afflictione in cruce. Unde ad Galla. v. Qui Christi sunt carnem suam crucifixerunt Bene ergo parantibus se ad speciale et amabile seruitium Ihesu Christi. in subsidium terre sancte reponitur signum crucis. ad ostendendum quod ipsi sunt specialis eius familia. eius signaculo insigniti. distincti ab alijs qui in diaboli seruicio perseuerant.

Item signum crucis specialem habet virtutem contra temptationes dyabolicas vitiorum. unde refert beatus Augustinus quod cum quidam magus adamasset Iustinam virginem et illa nullis modis induci et flecti posset ad eius confugium Ciprianus tunc incantator ad cuius auxilium ille confugerat. aduocatis diuersis demonibus mittebat eos in specie diuersarum personarum ad illam successiue ad inducendum eam ad assentiendum viro predicto. Cum autem illa sentiret se in aliquo moueri ad eorum verba. statim signavit se signo crucis. et illi sicut fumus euanescebant. Origenes dicit tanta est virtus sedule meditationis crucis Christi quod si in corde fideliter teneatur <veneratur?> continuo ad eius memoriam omnis dyaboli fugatur exercitus. Si autem tantum valet quando est in solo corde quanto magis valere debes <sic: debet> si non solum in corde sed etiam in corpore cum deuotione debita infigatur. Ecclesia ergo bonis istis peregrinis crucem infigit ut eius virtute protegentur ab omni temptatione dyaboli eos impellente in peccata antiqua.

Item dyabolus solet venire in hora mortis ad animas cruciandas sed ecclesia promittit peregrinis istis quod si in isto itinere moriantur nec mortiferam inferni penam nec etiam purgatorij sentient. Bene ergo imponitur eis signum crucis quia ipsa est que cohibet ad huiusmodi potestate. Esechie. x. Omnem autem super quam videritis thau ne occidatis.

<in margine:> Sexta inuitatio

Ecce patet quod crucis signo signantur peregrini isti beati in signum quod sunt vere populus Ihesu Christi et in munimen contra tentationes vitiorum in hoc seculo. et in defensionem malorum spirituum in futuro. Qui ergo voluerit se ostendere de familia Christi qui etiam voluerit corroborari contra tentationes presentes. et qui voluerit //9b// euadere penas futuras. veniat et accipiat signum crucis. Cantus.

Quare crux portatur in humero

Capitulum quintum.

Circa secundum notandum quod interdum portatur in humeris propter reconpensationem. sicut quando duo socij sunt in via et unus portat una die capam vel aliquod aliud onus alterius in humeris suis. alia die alter portat similiter onus alterius. sic faciendum est de cruce. Dominus. Siquidem portavit in humeris suis crucem nostrum id est peccatis nostris debitam in hac via. Johan xix. Et baiulans sibi crucem exiuit in eum qui dicitur caluarie locum. Justum est ergo ut nos crucem suam in humeris nostris propter ipsum portemus. non solum habentes eam in corde per fidem. vel in ore per confessionem. sed et in corpore per penatum sustinentiam. Exemplo Pauli qui dicit ad Galla. Ultimo. Stigmata passionis Domini nostri Ihesu Christi in corpore meo porto.

Item interdum portatur aliquid in humeris propter pondus. sicut pauper mercator portat cum baculo fardellum suum in humeris suis. sic portauit Dominus pondus peccatorum nostrorum cum ligno crucis in humeris suis. i. Petri secundo. Qui peccata nostra tulit in corpore suo super lignum. Fideles igitur peregrini digne portant crucem in humeris suis. quasi dicerent sicut Christus peccatorum meorum onus portauit cum ligno crucis propter me in humeris suis. ita et ego onus crucis istius assumpsi mihi propter eum secundum illud. Mathe. xi. Tollite iugum meum super vos. Quis enim possit negare. quin assumptio crucis sit quoddam iugum onerosum.

Item interdum aliquid portatur in humeris propter honorem. sicut olim portabatur archa Domini in humeris. et in processionibus christianis portantur corpora sanctorum in humeris fidelium. Et rex Francie dicitur proprijs humeris portasse sanctas reliquias corone et crucis Dominice in suam capellam. Sicut fideles crucesignati volentes crucem Domini cuius precio sunt redempti honorare pro viribus et glorificare Dominum in corpore suo secundum preceptum Apostoli. Portent signum eius in uumeris ad honorem Christi. Exemplo de beato Luca de quo dicitur quod crucis mortificationem iugitur in suo corpore pro Dei honore et amore portauit. Sunt ergo tria propter que istud signum portatur in humeris. scilicet propter recompensationem et propter oneris indicationem et propter honorem.

<in margine:> Inuitatio. vij.

Ecce charissimi veniet ipse et cito veniet. quando filius Dei veniet ad //Bija – 10a// iudicium. et cum alijs insignijs passionis sue apperebit signum crucis eius. sicut habetur ex ewangelio. Et videbit eum omnis oculus. et audiet ex probationem passionis quam faciet dicens facture sue scilicet homini Quid ultra potuit tibi facere. Felix qui poterit tunc gloriari et dicere Domine tu portasti crucem propter me de ierusalem usque locum caluarie qui erat prope. ego vero portavi propter te de terra mea valde longinque per mare per terras. inter hec et illa pericula. tu Domine portasti onus peccatorum meorum cum ligno crucis. et ego propter te assumpsi mihi onus non crucis onus inquam qualecumque etsi non tamen quam tuum. tamen cum multis expensis et laboribus et periculis peragendum. Tu Domine confusionem sustinuisti propter me in portando crucem tuam benedictam. ego autem honoravi et glorificaui te pro posse meo portando eam in humeris meis coram saracenis et coram gentibus uniuersis. Felix qui nunc disponit sermones suos sicut in iuditio. Qui igitur sic vult disponere. veniat et accipiat crucem istam benedictam. Cantus.

Quare crux ponitur in humero dextro

Capitulum sextum.

CIrca tercium notandum quod quidam sunt qui accedentes ad crucem et eam portantes adhuc remanent in peccatis suis minus bene penitentes. Isti sunt sicut malus latro qui cum Domino crucifixus est. sed impenitens. et ideo licet in cruce moriens. tamen iuit ad infernum. Alij vero sunt qui crucem sumentes peccata dimittunt et digne penitent. et isti sunt sicut bonus latro qui cum Christo crucifixus et penitens. ipsa die cum Christo fuit in paradiso. et tales debent boni esse crucisignati. et ideo ponitur eis crux in dextra parte que in scriptura facta bona signat. et non in sinistra que mala signat. ut per hoc indicetur quod per crucem in statu bono penitentie et non in statu malo debent portare.

Item sunt quidam qui votum crucis assumptum debiliter exequuntur. quandoque de incepto penitentes quandoque tarde. quandoque tenuiter se parantes quandoque inceptum iter cum tristicia exequentes. quandoque ad reditum festinum suspirantes. quandoque in bello debiliter se habentes. sic non debent facere boni crucisignati. sed quod bene ceperant debent viriliter prosequi id est esse fortes in bello Domini. certantes si opus fuerit usque ad mortem pro iusticia. exemplo filiorum Mathathie. cum quibus pugnaturus contra gentiles dixit pater. i. Machebe. ij. Vos ergo filij confortami et viriliter agite in lege. In signum ergo huius quod fortiter debent exequi //Bijb – 10b//votum crucis. ponitur eis signum crucis in dextra parte. que naturaliter est fortior et non in sinistra que secundum naturam est debilior.

Item in seculo futuro Deus habet duas partes. scilicet dextteram que est bonorum et sinistram que est malorum. Mathe. xxv. Et statuet oues quidem a dextris hedos autem a sinistris. Porro Christus veniet ad dexteram Dei. merito crucis sue. Luce. xvi. <:xxij> Ex hoc autem. hoc est ex merito passionis. erit filius hominis a dextris virtutis Dei. Non est autem dubium quin et crucisignati boni ad eandem partem beatam perueniant. Propter quod dicitur Mathe. xiij. Qui vult venire post me. scilicet ad locum quo ego vado. tollat crucem suam et sequatur me. Et ideo bene ponitur eis crux in dextra parte in signum quod ducet eos ad dexteram Dei patris.

<in margine:> Invitatio. viij.

Ecce patet charissimi quod signum crucis ponitur in dextra parte sicut et Constantinus pugnaturus portabat fabricatum signum istud de auro in dextro brachio secundum ecclesiasticam historiam. quia crucisignati debent esse in bono statu penitentie. Qui signatur per dextram et iterum in signum quod illud quod ceperunt fortiter proseque debent. quod et signatur parte dextre fortidutinem. et in signum quod crux ista ducit ad dextram Dei patris. Qui ergo voluerit sinistram futuram malorum declinare. et ad dextram illam beatam venire. veniat cum digna contritione peccatorum suorum ad crucem et votum crucis viriliter prosequatur et sic veniat ad dextram Dei patris ibidem cum eius filio Ihesu Christo et sanctorum angelorum societate sine fine mansurus. Cantus.

Quare crux imponitur publice

Capitulum septimum.

CIrca quartum notandum quod quidam sint qui licet in multis offendant publice et interdum peniteant. tamen nunquam ostendunt fructum penitencie manifeste hoc autem non videtur sufficere. Si enim Paulo publice in carcerato non sufficit quod occulte liberaretur. sicut habetur Actuum. xvi. quomodo satisfecit digne Domino qui eum publice offendit si signum penitencie nunquam ostenditur. Ideo dicitur e diuerso Actuum. xx. Quam bonum est correctum alias correptum manifestare penitentiam.

Item sicut ille qui publice peccat tot mortibus dignus est quot exempla mala viuendi mittit ad alios secundum beatum Gregorium. Ita iustum est ut qui publice bonum facit. dummodo hoc facit bona intentione. sibi ex hoc maius bonum et meritum acquirit. Quia ex hoc alios homines ad bona prouocat. Et ideo dicitur de Juda //Biija – 11a// quod acquisiuit regum dignitatem. quia alijs trepidantibus ipse coram eis ingressus primus est mare rubrum. alios post se prouocans ad transeundum.

Item Christus habuit quosdam discipulos occultos sicut de Joseph. xix. dicitur Johannis. quosdam autem habuit manifestos. Felices isti. nam qui erubuerunt eum et Christus erubescit eos cum venerit in maiestate sua et patris et sanctorum angelorum. sicut dicitur Luce. ix. Qui autem eum confessus fuerit in generatione adultera et peccatrice. et ipse confitebitur eum cum venerit in gloria patris sui cum angelis suis. sicut dicitur Mathei. xviij.

<i margine:> Inuitatio. ix.

Patet ex his charissimi quod bonum publice factum valet ad digniorem satisfactionem de peccatis et ad maius meritum in presenti. et ad honorem maiorem in futuro. Qui ergo ista desiderat veniat et accipiat publice signum crucis eius amore et exemplo provocatus. qui propter eum coram tota Jerusalem crucem portauit et in ipsa coram omnibus publice est suspensus. Cantus.

Quare crux imponitur per manum ecclesie

Capi. viij.

CIrca quintum notandum quod ecclesia habet duos gladios scilicet spiritualem et materialem. Luce. xxij. Domine ecce duo gladij hic primo semper utitur. secundo vero non semper. Unde Petro utenti eo ex turbatione quadam. dicit Dominus Johan. xviij. Mitte gladium tuum in vaginam. Interdum tamen licet raro et si non utatur eo in personis ecclesiasticis. dat tamen alijs auctoritatem utendi. Unde Luce. xxij. Et nunc qui non habet gladium vendat tunicam suam et emat gladium. Porro cum perstet auctoritatem utendi gladio materialiter. non solet vero facere nisi ex causis valde rationabilibus. Circa quod notandum quod interdum facit hoc propter duritiam rebellionis. cum videlicet aliqui post exhortationes post sentencias ecclesiasticas rebellant in aliquibus negocijs ut quos sic timor Dei non reuocat a malo. saltem pena coerceat temporaliter. secundum quod dicitur Deutro. xiij. de illo qui superbierat nolens obedire sacerdotis imperio quod moriatur homo ille. Interdum vero facit hoc propter infectionem erroris ut contra hereticos qui sicut membrum putridum corpus inficientes ecclesie per errores fere sunt abscindendi. porro saraceni multo sunt peiores quam rebelles. quia rebelles saltem audiunt mandata ecclesie etsi non faciunt. saraceni vero decapitant omnes qui vellent eos de errore suo dimittendo informare. sunt iterum peiores quam heretici. quia illi solum animas inficiunt. isti vero et animas christianorum pro posse inficiunt et corpus interficiunt. //Biijb – 11b// Preterea iudei tollerantur ab ecclesia triplici de causa. Prima est quia spes est de eorum conuersione secundum scripturas. Alia quia iuuant fidem nostram cum in oculis nostris in eis videmus impletas scripturas secundum expositiones fidelium. Alia quia non mouent arma contra nos nec mouere possunt. De conuersione vero saracenorum nulla scriptura loquitur. nec nos iuuat eorum vita in aliquo. sed potius multos infirmos scandalisant. Ipsi etiam inter omnia genera infidelium armis nos fortius inpugnare non cessant. ex quibus patet quod nulla causa eorum <:earum?> propter quas tollerantur iudei occurrit in eis. Preterea dicitur Mathei xxij. de rege qui fecit nuptias filio suo et misit seruos suos ad vocandum ad nuptias. inter vocatos quidam noluerunt venire. Et isti sunt iudei qui sola voluntatis obstinatione remanent. Alij vero neglexerunt. et illi sunt ydolatre. qui pre negligentia (quia non faciunt quod in se est) remanent. Alij vero seruos eius occiderunt. et isti sunt saraceni. qui in seruos Dei crudeliter debachantur. Subditur autem ibi quod rex iratus non contra nolentes non contra negligentes sed contra homicidas istos. missis exercitibus perdidit illos et ciuitatem eorum succendit igni. Ex quo habetur auctoritas ad mouendum exercitum contra eos. Sictur igitur patet quod iustius contra eos mouent arma quam contra infideles quosdam. siue quoscumque rebelles ecclesie vel hereticos. Patet etiam quod in eis non sunt cause tollerandi eos sicut in iudeis. Patet iterum quod auctoritas ex ewangelio ad hoc idem. et sunt rationes ecclesie ad dictam auctoritatem mouendi exercitum contra eos. Non solum autem ecclesia dat auctoritatem predictam sed et indulgentiam omnium peccatorum. ut sicut martires virtute sanguinis effusi pro Christo fecerunt omnino dealbati. sic virtute huius abundantis indulgentie. non solum morientes sed etiam viuentes boni peregrini a peccatis omnibus tam paruis quam magnis. tam occultis quam manifestis. tam carnalibus quam spiritualibus. tam diurnis quam nocturnis. tam notis quam ignotis. omnino sint absoluti. tam in terra quam in celo. ex illa auctoritate quam Deus Petro contulit. ut quicquid in terra solueret esset et in celis solutum.

<i margine:> Decima inuitatio.

Ecce igitur charissimi crux ista benedicta bene accipitur de manu ecclesie. quia sacrosante ecclesia cuius auctoritas maior est auctoritate cuiuscumque imperatoris vel regis. Prestat auctoritatem huic bello. et ad hanc dandam habet efficacissimas rationes et ut negotium //Biiija – 12a// fiat efficatius confert indulgentias omnium peccatorum. Qui ergo voluerit cruciatus futuros inferni vel purgatorij euadere. et qui voluerit post sordes peccatorum ad mundiciam baptismalem redire. et cum sanctis martiribus absque omni obstaculo ad illam beatam patriam euolare. veniat et accipiat beatisssimam crucem istam. Cantus.

Quare nullus ad hoc cogitur

Capitulum nonum.

Circa sextum notandum quod Domini compellunt suos ad sequendum se. Machmetus etiam per gladium homines ad sui sequelam. Christus vero non sic. ipse enim neminem compulit ad sequendum se per crucem sed solum voluntarios ad hoc recipit. Luce. ix. Si quis vult post me venire abnegat semetipsum et tollat crucem suam et sequatur me.

Item Deutro. xx. dicitur. Quis est homo formidulosus et corde pauido vadat et reuertatur scilicet ab exercitu in domum suam.ne pauere faciat corda fratrum suorum sicut ipse timore perterritus est. Ex quo reliquitur quod non sunt boni in bello nisi viri cordati. Quomodo tunc erit cordatus alius in illo quod facit contra cor suum. Ex hoc igitur patet inuoluntarios non expedit ire ad bellum. Ideo dicitur econtra Judicum. v. Vos qui sponte abtulistis de Israhel alias vestras ad periculum. benedicite Domino.

Item sicut dicit auctoritas <: Augustinus> Coacta seruicia non placent Deo. et ideo ut sint accepta debent esse voluntaria. Ideo dicit David filio suo Salomoni primi per alii (...). Servite et corde perfecto et animo volenti. Sic ergo patet quod nullus compellitur ad crucem. et propter Domini exemplum qui neminem compulit et propter vtilitatem belli. quia tales non sunt utiles in bello. et propter premium maius habendum ex grato seruitio.

<in margine:> Jnuitatio. xi.

Ecce charissimi mira benignitas Domini nostri qua nos omni genere seruitutis sumus eidem obligati. et in tanta necessitate nos non compulit sed solum nostram utilitatem maiorem querens in tali seruitio ut melius remunerandi sumus solum voluntarios requirit. mira rusticitas illorum qui tam curiali Domino suum seruitium denegabunt. Non sitis charissimi rustici Domino ne et ipse ex hoc graviter provocetur. sicut Nabal rustice agens cum Dauid eum contra se grauiter provocauit. primo regum. xxv. Sed amore istius qui propter nos oblatus est voluntarie in ara crucis ad crucem prompto animo et voluntarie venietis. Cantus.

De primaria crucisignationis inuentione

Ca. x.

CIrca primariam crucisignationem notandum quod sicut colli //Biiijb – 12b//gitur ex transmarina historia. et ex quibusdam alijs historijs. Heremita quidam Petrus nomine de partibus Gallicanis. deuotione quam habebat ad loca sancta commotus loca predicta visitauit cum autem in ciuitate sancta pernoctaret in templo causa orationis apparuit ei Dominus conquerens quod quod filij christiani sinebant tam diu eum ex hereditari de terra illa. A temporibus quidem Machemeti fluxerant plusquam trecenti anni quod loca illa redacta erant in manus infidelium et pauci illi christiani qui tunc erant ibidem erant sub seruitute et in angustijs miserabilibus vitam ducebant. Jniunxit etiam ei sic apparens Dominus quod iret ad papam urbanum. ij. qui tunc preerat et hec diceret ei. quo facto Petrus predictus per multos partes discurrens solicitauit multos magnos et paruos ad subsidium terre sancte. Ipse vero papa predictus transiens ad partes gallicanas apud claremontem in almerina concilium celebrauit. Anno Domini 1095. In ipso autem tanquam vir zelator christinitatis inter alia multa bona que proposuit. exposuit desolationem terre sancte ad subsidium animans uniuersos et ordinans. quod qui vellet succurrere acciperent signum crucis. Tunc temporis tanta fuit ad crucem suscipiendam et accipiendam deuotio et tanta crucisignatio de omni natione que citra mare christianorum vocatur utriusque sexus cuiuslibet etatis de omni statu hominum quod dicit alias Fulbertus Carnotium. qui in exercitu personaliter fuit et ea que proprijs oculis vidit in scripta redegit. quod alij currentes ad crucem faciebant sibi cruces aureas. alij sericeas vel alio colore decoras quas sibi assumebant. et quando fuit congregatus exercitus in partibus grecie estimatum est quod fuerunt sexcies centum milia. exceptis mulieribus et paruulis et monachis et clericis et alijs ineptis ad bellum. Si autem omnes qui egressi sunt de domibus illuc peruenissent essent quasi sexagesies centum milia. per istos capta est anthiochia et ierusalem et cetera loca terre sancte recuperata. licet postea peccatis exigentibus varijs infortunijs iam amiserimus magnam partem. Ad sciendum vero causas quare ordinauit Urbanus papa predictus quod exercitus christianus contra saracenos esset crucisignatus. Notandum quod memoria passionis Dominice animat ad strennue pugnandum pro fide. unde legitur in historia tripartita quod Constantinus exercitui suo faciebat preferri signum crucis et hoc maxime laborantibus aciebus ut memoria passionis milites animaret. i. Macha. vi. Ostendebant elephantis sanguinem uve et mori ad acuendum eos ad prelium. //13a//

Item armat contra aduersarios potestates propter quod idem Constantinus fecit poni in armis suis et militum suorum signum crucis. sicut habetur in eadem historia. i. Petri. iiij. Christo igitur passo in carne. et vos eadem cogitatione armamini.

Item prestat fiduciam vincendi. Unde eidem Constantino sollicito de bello iminenti. ostenso sibi signo crucis in celo in somnis ductum est ab angelis In hoc Constantine vinces. sicut habetur in historia ecclesiastica. ex quo patet quod in omni conflictu necessaria sunt animositas. armatura fiducia obtinendi. que omnia confert memoria passionis Christi. Unde ordinauit papa predictus quod exercitus predictus esset cruce signatus ut per hoc passio Domini reuocaretur ad memoriam que predicta conferet.

<in margine:> Jnuitatio. xij.

Ecce charissimi videtis quod ad unius verbum motus est papa. mota est et per eum ecclesia. et tanta crucisignatio facta est in tota christianitate nostra ut audistis. Nunc autem papa mittit Cardinalem. mittit et innumerabiles nuncios. mittuntur et littere innumerabiles cum indulgenciis et priuilegijs inestimabilis necessitatis. Nolite charissimi obdurare corda vestra sed moti et animati ad sanguinem Christi et sanctorum qui effusus est in terra sancta. accipite armaturam Dei crucem dico benedictam. et confortati non in viribus vestris sed in potestate virtutis eius. cuius non est manus abbreuiata. confidite quod virtute crucis dabit vobis victoriam de hostibus suis Dominus noster Ihesus Christus cui est honor et imperium per omnia secula seculorum Amen. Cantus.

De zelo diuini amoris qui mouere debet ad crucis assumptionem

Capitulum vndecimum.

CIrca primum notandum quod uniuersorum Dominus inter alias sui Dominij terras specialiter videtur dilexisse terram sanctam. Cuius sunt tria signa. Primum est quod in ea maiorem moram in habitando contraxit sicut rex in manerio quod plus diligit. Ibi enim et fere nusquam alibi habitans in mundo moram contraxit annis quasi. xxxij. Secundum est quod circa bonum statum illius maiorem diligentiam apposuit sicut magnates curam maiorem apponunt ad meliorationem locorum que magis diligunt. propter hoc enim ibi permisit prophetas. post ipsos personaliter venit. post rediens ad patriam ibi apostolos et discipulos ad hoc idem reliquit. Tercium est quia locum illum ad creaturas suas tenendas specialiter elegit sicut rex loca sibi magis cara ad hoc deputat. Ibi enim parlamenta cum apostolis et discipulis suis tenuit frequen //13b// ter. ibi resurgens ab inferno et inde ad celos ascendens liberatos ab inferne et angelos de celo descendentes secum in multitudine magna habuisse creditur. ibi in fine mundi circa vallem Josophat ad magnum parlamentum est prophetatum. Johelis. iij. Et iudicij dies assignata. Porro ab ista terra sic specialiter dilecta expulerunt ipsum saraceni. Colligitur enim ex historia ecclesiastica quod usque circa tempora eorum annis quasi sexcentis fuerunt episcopi christiani in Jerusalem. et ibi et in vicinio Christus colebatur et adorabatur. Sed quod iudei non fecerunt nec eciam gentiles. saraceni pessimi fecerunt. inde Christum ne ibi coleretur more solito expellentes. et iam sunt plus quam sexcenti anni. Et sicut Absolon suum patrem Dauid expulit de ciuitate dilecta Ierusalem. ij. regum. xv. sic isti fecerunt et faciunt patri suo Christo. Nam et ipsi filij sunt Christi per creationem.

Item non solum expulerunt sed nomen eius et memoriam ibidem extinxerunt. ubi enim preconisatus est a prophetis et ab angelis cantantibus glorificatus est. et choro angelorum predicatus modo a nullo predicatur. nec laudes eius resonant. nec audet aliquis extollere publice nomen suum. Non solum autem extinxerunt ibi nomen eius sed super hoc nomen aduersarij sui pessimi abhominabil(e) Machometi ibi extulerunt. secundum enim legem suam in locis que subsunt eis nomen Machmeti faciunt plures in die publice acclamati. et acclamando extolli. O contumelia. o dedecus Dei nostri ipsum sic expelli de terra sua sic dilecta. et nomen eius ibidem deleri. et ydolum dyabolicum aduersarij sui in illa terra sanctissima sic extolli. O verecundia et confusio christianis. Si tanta contumelia Deo suo facta. iamdudum et continue perseuerans. non tangit corda eorum. Posset siquidem in momento Dominus omnia vindicare. sed ut habeat occasionem gloriose remunerandi vult probare fideles suos et scire quos tangit ignonimia sibi illata. Et dicit illud psalmi. quis consurgit mihi hoc est ad honorem meum aduersus malignantes ad vindicandum scilicet contumeliam ab eis mihi factam. Attendite charissimi quem zelum habuerunt antiqui ad Dei contumelias vindicandas. Legitur Exodi. xxxij. quod cum populus Jsrahel erexisset vitulum conflatilem pro Deo. et hoc tamen paucis diebus. Moyses accensus zelo vindicte stans in porta castrorum Domini dixit. Qui Domini est iungatur mecum. et collectis ad se leuitis. interfecti sunt de reis huius sceleris. xxiij. milia. nec pepercerunt fratri vel amico vel proximo. //14a//

Item legitur iii regum. <:III regum> xviij. quod Helias fecit interfici quadringentos et quinquagenta de prophetis Baal iuxta torrentem Cyson propter zelum diuini nominis. Unde subditur post hoc eodem capitulo. xix. zelozelatus sum pro Domino Deo exercituum.

Item legitur. iiij. regum. x. quod Jehu rex Jsrahel fecit congregari omnes prophetas Baal et seruos et ministros et sacerdotes eius in templo eius. et apposita diligentia ne cum eis esset aliquis de seruis Domini. omnes fecit interfici. et statuam eius comminuerunt. et templum eius destruentes fecerunt de eo latrinas. hoc autem fecit ex zelo diuini honoris. unde hoc facturus dixit ad Jonadab quam assumpsit secum in curru. veni et vide zelum meum pro Domino eodem capitulo.

<in margine:> Inuitatio. xiij.

Ecce charissimi quantus zelus fuit apud antiquos pro vindicandis diuinis contumelijs grauior est contumelia de erectione ydoli Machmeti contra eum. que iam durauit plusquam sexcentis annis quam de erectione ydoli vitulini. que paucis diebus durauit.

Item falsus ille propheta plures seduxit et seducere non cessat quam prophete Baal.

Item qui seruiunt ei magis sunt contrarij Christo (ut patet) quam ministri Baal.

Item aduertite charissimi quod fideles serui Dauid inientes bellum contra proditorem filium Absolon de ipso gloriose triumpharunt et regem cum magno honore in Jerusalem reduxerunt. ij. regum. xviij. Si qui ergo sunt quorum corda tangit contumelia Ihesu Christi. si qui sunt qui velint iuuare ad reducendum regem suum Christum Ihesum in terram suam dilectam. Si qui sunt qui pro eo pugnare velint contra malignantes in eum. surgant et accipiant signum crucis. sperantes et confidentes quod eius virtute devictis hostibus. et contumelia regis glorie vindicata. in illa benedicta terra et sancta. et sibi specialissime quondam dilecta. adhuc honorabitur Dominus noster Jhesus Christus. Cantus.

De zelo christiane legis ad idem

Capitulum duodecimum.

CIrca secundum notandum quod ab initio mundi usque nunc fuerunt date tres leges viuendi. Prima fuit Judaica a Moyse data. Secunda christiana a Christo data. Tercia saracenica a Machameto redacta in librum qui dicitur Alcoranus. prima fuit bona ad tempus scilicet usque ad aduentum secunde. Nam sicut umbra noctis recedit adueniente die. ita et ipsa que erat umbra cessauit adueniente luce. que Christus est propter quod dicit Apostolus ad Hebre. nono. //14b// Legalia usque ad tempus correctionis imposita. Tercia nunquam fuit bona nec unquam erit. secunda semper fuit bona et semper erit bona. ymo sine ipsa nec valuit Judaica ipsa. tempore quo aliquid valuit. quia nulli tunc saluabantur nisi crederent in Christum saltem implicite. Lex ergo christiana super omnes est. quia bona quod non est saracenica. Et quia immutabiliter bona quod non est iudaica. et quia sine ipsa nihil valoris fuit unquam in aliqua alia cum aliquid valuit.

Item saracenica est lex vilissima. alie tradite sunt a viris sanctis. a sanctissimo Moyse scilicet et Christo. illa vero a ribaldo vilissimo Machameto. Ipse enim gloriatur in lege sua quod data sit sibi potestas in lumbis ad coeundum supra viros alios. xl.

Item cum adamasset vxorem cuiusdam et prohibuisset in lege sua adulterium adinuenit quod hoc priuilegium erat sibi tanquam summo prophete concessum a Deo ut quecunque mulier maritata vellet se sibi supponere gratis posset hoc facere sine peccato. et hoc publicauit. dicens hoc sibi reuelatum ut sic illam et alias vxores posset ad suam facilius allicere voluptatem. Et quamvis alia multa nephanda de vita eius legantur. tamen hec duo solum deberent sufficere omni cordi humano ad eum vitandum. et ymaginem suam post mortem de stercoribus lapidandam.

Item alie leges nihil continent inhonestum. et maxime lex christiana sed summam honestatem. Lex vero istius ribaldi licet aliqua honesta contineat extracta a legibus Moysi et Christi ut sic ei melius crederetur tamen multa continet inhonesta. Concedit enim homini plures uxores et plures concubinas quotquot voluerit et poterit sustinere. et alia multa que humana ratio detestatur omnino.

Item ad sciendum quod lex Moysi suo tempore et lex Christi essent a Deo. utramque Deus innumeris miraculis confirmauit. Iste vero filius dyaboli hoc non potuit facere ad suam legem confirmandam. Super que cum aliqui quererent ab eo quare non faciebat sicut Moyses et Christus. Respondit quia semper miracula calumniam habuerunt sic genti simplici sua responsione illudens. Patet ergo tam ex vilitate persone tradentis quam ex inhonestate traditorum in lege quam ex defectu ostendionis diuine quam in traditione legum suarum solet Deus facere vilitas legis huius. Sciendum vero quod legem christianam tam dignissimam saraceni volunt destruere propter suam tam vilissimam. //15a// Dixit enim Machmetus suus quod sicut Christus maior fuit Moyse missus a Deo ad legis eius correctionem. ita ipse maior Christo fuit ad correctionem ex expositionem legis eius. Et ipse suo quando adeptus est potestatem in regno Persarum. coegit innumerabiles christianos ad deserendum legem christianam propter suam. et illos qui noluerunt trucidauit Et sui usque hodie idem in nostris faciunt quam possunt eius exemplo et doctrina. Et nisi boni christiani defendissent legem christianam et defenderent. quantum in saracenis fuerit. eam iam omnino oboleuissent. Proinde charissimi accenditur zelus vester ad defensionem legis nostre sanctissime ab istis vilibus saracenis. Sunt autem tria que debent ad hoc accendere cor cuiuslibet christiani. Primum est aliorum exemplum legem suam etiam miro modo zelantium. ipsi enim saraceni sic zelant pro lege sua quod sine misericordia decapitant omnem hominem ubiqunque habent potestatem.qui contra legem suam predicat.

Item ipsi iudei cum Anthiochus vellet eorum legem abolere. sic accensi sunt zelo. quod pro legis sue defensione damna exilia mortes graues et innumerabiles possiones prelia et mirabilia usque ad sanguinis effusionem commiserunt. sicut patet in libro Machebe. fere per totum. Si autem isti sic fecerunt pro suis legibus talibus. qualibus. quid nos decet facere pro lege nostra sanctissima. Felix ille de quo poterit adhuc cantare tota ecclesia. Jste sanctus pro lege Dei sui certauit usque ad mortem. Secundum est vtilitas legis huius. Est enim sola per quam saluati sunt et saluantur et saluabuntur quicunque venient ad salutem. Et ipsa destructa nullus saluaretur. Actuum. iiij. Non est salus in aliquo scilicet quam in Christo id est in fide Christi. Vtilitas ergo eius est salus totius mundi. qui ergo zelat pro defensione legis huius zelat pro salute totius mundi. O quam felix est qui in die Judicij dicere poterit apostolis et predicatoribus. Domine ego zelaui et laboraui pro salute illius vel illius gentis. et pro salute totius mundi. ymo fidem tuam per quam mundus saluatur defendendo. Et sicut tu crucem subijsti pro mundi salute. ita et ego crucem sumpsi ad succurrendum saluti mundi. Tercium est fructus huius zeli qui est triplex. Primus est adeptio regni celestis. Unde Helias. Dum zelat zelum Dei receptus est in celum. Secundum est acquisitio fame gloriose. Unde Mathathias dixit filijs suis. nunc o filij emulatores estote legis et date animas vestras pro testamento patrum. et post. et accipietis //15b// gloriam magnam et nomen eternum id est gloriosum. nomen sicut probi milites bene pugnantes. Tercius est meritum boni exempli. ij. Machabe. vi. Adolescentulis forte exemplum relinquam si prompto animo ac fortiter pro grauissimis ac sanctissimis legibus honesta morte perfungar. Patet ex his quam debemus pro lege christiana zelare cum alij legiste sic zelent pro suis legibus et ab ista totius orbis salus dependet et zelatori tantus fructus adueniat.

<in margine:> Jnuitatio. xiiij.

Legitur charissimi primo Machabeo. ij. quod Mathathias zelans legem sicut Phinees exclamauit voce magna in ciuitate dicens. Omnis qui zelum habet legis statuens testamentum exeat post me. et fugit ipse et filij eius. relinquens omnia que habuit in ciuitate. et multi secuti sunt eos in desertum. Et siqui sunt modo qui zelum habeant legis christiane similem. veniant qui tales sunt et accipiant signum crucis pro defensione fidei christiane. Cantus.

De fraterna charitate que mouere debet ad crucis assumptionem

Capitulum. xiij.

CIrca tercium notandum quod charitatis fraterne est diligere fratres corde. i. Johannis. iiij. Hoc mandatum habemus a Domino Deo ut qui diligit Dominum diligat et fratrem suum. Huius autem exemplum mirabile dedit Paulus qui dicit ad Roma. ix. Optabam anathema esse pro fratribus meis Christo. Jtem eiusdem est non solum diligere corde sed in necessitate etiam de bonis proprijs subuenire debet. i. Johannis. iij. Qui habuerit substantiam huius mundi et viderit fratrem suum necessitatem habere et clauserit viscera sua ab eo. quomodo caritas Dei manet in eo. Exemplum in primaria ecclesia Actuum. xi. Discipuli autem prout quisquam habebat proposuerunt in ministerium mittere habitantibus in Judea fratribus.

Item non solum hoc sed etiam pro ipsis interdum si opus fuerit pugnare. i. Machabe. v. Dicit Judas exercitui. pugnate hodie pro fratribus vestris. Exemplum de sancto Abraham. qui audita captione fratris sui Loth numeratis ccc.xviij. vel 318 vernaculis expeditis et inito bello cum hostibus liberauit fratrem suum et omnia sua. Gene. xiiij. et nota. i. Macha. v. legitur quod cum gentes que erant in Galaath commisissent bellum aduersus Jsrahelitas qui erant in finibus eorum et usque ad mille viros peremissent et captiuos duxissent multos eorum natos et spolia multa //16a// tulissent. miserunt litteras ab Judam et fratres eius in Judea pro auxilio. et cum littere legentur ecce alij nuncij cum scissis vestibus missi a iudeis qui erant in Gallilea contra quos conuenerant Ptholomadia et Tyro et Sydone. gentes similiter petentes auxilium. quibus auditis conuenit ecclesia magna cogitare quid facerent fratribus suis qui erant in tribulatione et expugnabantur a gentibus et habito consilio missus est Symeon frater Jude in Gallileam cum tribus milibus. Judas autem et Jonathas frater eius in Galaadithim cum octo milibus et habita victoria utrobique liberauerunt fratres suos et terras eorum. sicut patet in historia. Ecce charissimi ibi fratres nostri pauci qui sunt ultra mare. circumdati sunt a saracenis et iam hec et hoc mala eis intulerunt. non est autem tribulatio eorum parua sed magna. quia terre eorum imo nostre sunt in periculo. maiora quia corpora. maxima quia propter fidem Ihesu Christi. de qua multum timetur. ne ibi pereat. miserunt autem inde frequenter et mittere non cessant ac multiplicare nuncios et litteras ad nos circa mare in occidente. quia aliunde non possunt auxilium habere. quia ab oriente et austro et aquilone habent inimicos ut supra dictum. per gratiam autem Dei christianitas non habet aliunde infestationem vrgentem. Quid obsecro poterunt dicere christiani in die iudicij Ihesu Christo Domino nostro qui precepit eis per apostolum suum. i. Johannis. iij. ut pro fratribus animam ponerent. si fratribus suis in minore tribulatione constituti et ad unicum initium in locis pluribus tam celeriter et tam viriliter succurrerunt. Preterea legitur numeri. xxxij. quod cum tribus Ruben et Gaad peterunt a Moyse terram circa Jordanem pro possesione nondum acquisita tota terra promissionis. culpans eos Moyses dixit. Nunquid fratres vestri ibunt ad pugnandum et vos hic sedebitis. Illi responderunt. caulas ouium fabricabimus et stabula iumentorum. paruulis quoque nostris vrbes munitas. nos autem ipsi armati pergemus ad prelium ante filios Jsrahel. donec ducamus eos ad loca sua. et sic fecerunt.

Item equitas etiam gentiles requirit ut obsessa ciuitate aliqua ciues communiter pugnent. et modo istis quiescentibus. alij pugnent et sic successiue de omnibus. Jtem apud milites non reputantur fideles si acie prima existente in periculo alij non succurrunt ei. mira ymo miserares. Judei citra Jordanem collocati noluerunt ibi requiescere //16b//alijs pugnantibus ultra Jordanem. sed precesserunt eis semper in bello quousque terram promissionis acquisissent. Et nos christiani citra mare quiescamus et habemus solatia nostra in terris nostris cum fratres nostri expellantur de terra illa sanctissima promissionis. Gentiles in ciuitate obsessa successiue pugnant et diuidunt onus belli. Et nos christiani obsessa Dei ciuitate scilicet christianitate cuius ciues sumus. ab infidelibus saracenis totum pondus belli relinquimus super illos paucos fratres nostros. qui sunt ultra mare. Milites non possunt se excusare a proditione si constitutis in ipsa acie in periculo existentibus non fuerunt. Et nos fideles dici voluimus non succurrentes fratribus nostris ultra mare contra saracenos in prima acie in tanto periculo constitutis. Non sic charissimi non sic est faciendum sed requirit fraterna charitas ut celeriter et strennue succurramus eisdem.

<in margine:> Jnuitatio. xv.

Porro ad hoc faciendum debet nos multum confortare visio que scripta est. ij. Machabeorum. xi. Ibi siquidem dicitur quod cum audisset Machabeus. et qui cum eo erant. gentiles ingressos Judeam ad expugnandum Jerusalem et loca vicinia. rogauit ipse et omnis turba Dominum cum lachrimis. ut ipsis bonum angelum mitteret ad saluandum Israhel. et ipse primus armis sumptis ceteros adhortatus est similiter secum subire periculum et fore auxilium fratribus. Cumque pariter prompto animo procederent Jerosolimis apparuit precedens eos equos in veste candida. armis aureis hastam vibrans. Tunc omnis Jsrahel benedixerunt Dominum et conualuerunt animis. non solum homines et bestias ferocissimas. sed et muros ferreos parati penetrare. Jbant igitur de celo habentes adiutorium et more leonum irruentes in hastos. prostrauerunt ex eis xiiij. milia peditum. et equites mille sexcentos. uniuersos autem in fugam conuerterunt. Et vos igitur accipite armaturam crucis. horribilem hostibus. festinantes in auxilia fratrum nostrorum christianorum. confidentes quod ille qui tam nobilem dedit triumphum Machabeis in fratrum succursu. vobis etiam non deerit in hoc casu. Dominus Jhesus Christus. qui fraternitatem christiana infecit. et semper vult esse ligatam summo vinculo charitatis. Cantus.//17a//

De deuotione habenda ad terram sanctam.

Ca. xiiij.

CIrca quartum notandum quod inter omnes terras christianitatis maior debet haberi deuotio ad terram transmarinam. In hac enim homo plasmatus est primus pater omnium scilicet Adam.

Item in hac nati conuersati et mortui sunt omnes patriarche scilicet Abraham Isaac Jacob et filij eius Moyses et Aaron et alij multi qui in Christum sibi reuelatum crediderunt. similiter et reges sancti ut Dauid Ezechias et Josias et alij multi de quibus ortus est Cristus. Similiter et omnes prophete qui de Christo et Christi aduentu futura prophetaverunt.

Item de hac fuerunt omnes apostoli et discipuli Christi et tota ecclesia primitiua. Cum igitur habeatur a fidelibus deuotio. est habenda ad illam terram sanctam. ratione tot et tantorum sanctorum. Amplius non sunt aliqua miracula ita certa sicut illa que continenter in scriptura diuina. que est a spiritu veritatis prodita. Omnia autem miracula que continentur in scriptura sacra que sunt maxima et innumerabilia facta fuerunt in illa terra.

Item quicquid continetur in scriptura diuina historiale post mundi creationem. totum gestum est in illa terra. et ibidem instituta et tradita sunt omnia sacramenta. per que anime sanctificantur.

Item in illa tradita est omnis doctrina salutis. que in veteri lege vel noua continetur.

Item omnes visiones celestes siue Dei siue angelorum que in mundo apparuerunt secundum scripturas diuinas ibidem facte sunt.

Item gloriosi et mirabiles triumphi fidelium contra infideles quiquasi innumerabiles in scripturis continentur diuinis ibi sunt facti. O duritia o indeuotio cordis christiani. qui non desiderat videre terram illam sanctam. que tam certa miracula. tot gesta magnificata sanctissima sacramenta. tam salubrem doctrinam tam beatas visiones. tam nobiles triumphos protulit. et ad huc singulorum [siugulorum?] loca demonstrat. Non fuit talis Paula que licet mulier et nobilissima romanorum. tamen secundum quod dicit Jeronimus. iuit illuc et per huiusmodum loca discurrens. suam ubique deuotionem effudit. Amplius. filius Dei venturus in mundum non ex partibus Europe vel Affrice. sed Judee elegit matrem de cuius carne sanctissima atque mundissima factum est pretium redemptionis omnium animarum. Si habetur devotio ad aliquam ecclesiam citra mare beate virginis. quia dicitur ibi aliquid esse de veste vel aliqua alia re sua modicum. quanta debet haberi //Cb - 17b// deuotio ad terram in qua nata fuit et nutrita. et in qua apparuit ei angelus Gabriel. annuncians salutaoris natiuitatem. in qua ipsum virgo concepit et peperit et nutriuit. In qua visi et auditi sunt angeli. laudantes filij Dei nuper exorti canentes. de qua portauit filium et reportauit. In qua ostenduntur loca conuersationis sue. et locus sepulture eius. et deuotissime ecclesie postmodum in eius honore miro opere sunt edificate Si ad locum ubi peperit pastores ab angelo missi sunt. et magi ab oriente celesti signo duce illuc usque venerunt. que est deuotior peregrinatio illis qui deuotionem habent ad gloriosam virginem. quam huiusmodi loca ob eius reuerentiam visitare. Preterea filius Dei quamdiu fuit in mundo. et ante resurrectionem et post. solum in illa terra conuersatus est. Ibi enim natus est. ibi nutritus. ibi conuersatus. ibi baptisatus. Ibi ieiunauit. ibi cum dyabolo pugnauit. ibi predicauit. ibi miracula fecit. Ibi passus. ibi sepultus. ibi resurrexit. ibi resurgens discipulis apparuit antequam ascendit ad celos. et horum omnia loca ostenduntur ibidem. Dicitur quod non reputatur unus saracenus. qui non visitat sepulchrum istius ribaldi Machometi. qualis est igitur christianus qui non habet deuotionem ad visitandum loca tam beata ubi steterunt pedes saluatoris Dei. Felices qui dicere poterint aliquando. Adoramus in loco ubi steterunt pedes eius. Dicitur quod cum quidam miles deuotus visitasset omnia loca in quibus fuit Dominus. tandem veniens ad locum unde ascendit. adorauit et dixit. Domine secutus sum vestigia tua in terra. utinam possem te sequi in celum. Patet ex predictis quod deuotio magna habenda est ad terram illam. et ratione operum excellentium que ibi facta fuerunt. et ratione gloriose virginis et benedicti filij sui. qui sua in habitatione eam sanctissimam reddiderunt. Et nota quod hec est deuotio que non solum viros sed etiam nobilissimas mulieres traxit ad visitandum illa loca. Sicut patet in Helena matre Constantini. que sicut dicitur in historia ecclesiastica et in legenda eius plenius. cum maxima deuotione venit illuc. et cum maximo comitatu. et mirabilem deuotionem ostendit circa loca sancta. Idem dicitur de Eudochia uxore Theodosij imperatoris in historia tripertita.

Item traxit non solum ad visitandum sed etiam ad moriendum tam viros magnes ut patet in beato Jeronimo. qui relicto cardinalitatu illuc se transtu <??>//Cija – 18a//lit ad finiendam vitam suam quam etiam mulieres. ut patet in Paula nobilissima romana. que relicta urbe et diuicijs suis. illuc se transtulit et inter virgines quas educauit Domino ibidem vitam finiuit.

Item traxit non solum ad moriendum sed ad se mortuos illuc transferendos patres antiquos. ut patet in Jacob. qui fecit iurare filium suum quod illuc corpus suum transferret. Gene. xlvij. Et Joseph moriens. idem mandauit de ossibus suis illuc transferendis. Gene. ultimo. Quod fecerunt sicut dicunt expositores propter deuotionem quam habebant ad terram illam ratione Christi ibi nascituri. Si autem res futura sic mouit. quanto magis debent mouere presentia.

<in margine:> Jnuitatio. xvi.

Ecce charissimi mira deuotio que fecit patres antiquos mortuos illuc se transferre sanctos. et sanctas nostri temporis illuc ire ad moriendum. imperatices ad videndum illa loca transire. quam indeuotus est ille qui saltem semel in vita sua non desiderat loca illa visitare qui nunquam desiderat ire non est quod amplius expectet. Ecce pulchrerrima societas talis. et talis ecce indulgentia plenissima que non datur in aliquo alijs peregrinis. Alij peregrinantes accipiunt peram et baculum. Qui autem volunt peregrinationem quam deuotissimam facere veniant et accipiant crucem. Cantus.

De conditione belli in saracenos

Capitulum. xv.

CIrca quintum notandum quod quidam mirantur quomodo Deus tanto tempore permittit Machometum filium perditionis cum suis durare in mundo. Quibus respondendum est quod magis possunt mirari quomodo permisit Deus ab origine mundi dyabolum infestare hominem. Dicendum igitur quod sicut ab origine mundi male herbe crescunt cum bonis. et animalia venenata cum alijs sine venenis. demones cum bonis viris sunt permitti. Ita ab initio ecclesie permisit Deus semper in mundo esse aliquos eam vexantes. Inter quos fuerunt modo principes modo heretici. qui aliquando habuerunt magnam potestatem in persecutionem fidelium. Quia sicut dicit beatus Augustinus. Deus non permitteret aliquod malum fieri in suo regimine nisi inde eliceret aliquod bonum. Sicut igitur noluit Dominus delere gentes omnes sed aliquas reseruauit cum quibus pugnarent filij Jsrahel. Et hoc ad bonum suum sicut patet Judicum. iij. Ita permisit et per //Cijb –18b// mittit Deus saracenos tam diu viuere super terram propter tribulationem christianorum. Est autem triplex huius rei utilitas. Prima est manifestatio fidelium Christi. Sicut enim patet fidelitas militis ad regem cum pugnat viriliter pro eo contra inimicos. Ita et hic. Unde Exodi. xxxij. Moyses bellaturus pro Domino ait. Qui Domini est iungatur mecum. Dicitur autem prime ad Chorin. xi. Oportet id est expedit hereses esse ut qui probati sunt manifesti fiant. Et eadem ratione hec utilitas est ex parte saracenorum. Secunda est exercitium bonum. Dominus siquidem non vult suos esse otiosos sed semper in aliquo bono exercitati. propter quod datus dicitur cuilibet unus angelus malus ad exercitium Deo ordinante. Sicut igitur sustinent reges torneamenta in regnis suis propter militum exercitationem. Ita et Dominus permittit istos aduersarios saracenos esse in mundo ut fideles se cum eis exercitando in bello merita sibi accumulent. mandata Domini de eis expugnandis implendo. Judicum. ij. Non delebo gentes quas dimisit Josue ut in ipsis experiar Jsrahel utrum custodiant mandata Domini. Tercia est salutis facilitas. Innumerabiles enim christiani qui nunquam fecissent longas penitencias vel asperas per assumptionem crucis contra saracenos. saluati sunt et saluantur cottidie facile et cito. Unde nunc vere potest dici illud. Apostoli Ecce nunc non anni non tempora sed dies salutis. quia in paucis diebus homines nunc saluantur. Et nota bonam conditionem huius belli. In alijs siquidem bellis potest homo perdere et lucrari. in hoc vero non nisi lucrari possunt christiani. Si enim vincunt christianos. lucrantur. Si vero vincuntur plus lucrantur. Si enim amittunt vitam istam breuem lucrantur eternam. Si amittunt corpus hoc corruptibile. redditur eis melius sine estimatione. Si ad terras suas non reuertantur. quid ad rem cum vadant ad paradisum. Econtra vero accidit saracenis. nam et corpus et animas perdunt. et ad [ed?] infernum descendunt.

<i margine:> Jnuitatio. xvij.

Ecce charissimi conditionis felicis quo ad nos. pessime vero quo ad hostes. Quis est qui velit se ostendere felicem mil

Item Christi. Quis est qui velit sibi merita cumulare. Quis est qui velit leuiter et cito ad regnum peruenire celorum veniat et accipiat signum crucis. Cantus. //Ciija – 19a//

De exemplis antiquorum que inducunt ad bellum contra saracenos.

Capitulum. xvi.

CIrca sextum notandum quod inter multa que solent animare homines ad strennue bellandum precipuum solent esse exempla precendentium propter quod in pallacijs nobilium ubi solent multi nobiles conuenire depinguntur in parietibus gesta fortia antiquorum bellatorum. et etiam in cantilenis et neomenijs ibidem conuenientibus eadem referuntur. ad animandum eosdem ad similia. Similitermodo eadem de causa in ecclesia et gesta militum Christi depinguntur et rediguntur in scripturis. et a predicatoribus recitantur ad animandum fideles. Hinc est quod primi Machabe. vi. dicitur. Ostendebant elephantis sanguinem uve et mori ad acuendos eos ad prelium. quia sancta ecclesia reducit ad memoriam fidelibus sanguinem Christi martirum suorum ad eos incitandum. Hinc est quod Mathathias moriens. volens animare filios suos ad pugnandum viriliter pro lege sancta. dixit eis. Nunc ergo o filij emulatores estote legis. et date animas vestras pro testamento patrum. Et addidit et mementote operum patrum. que fecerunt in generationibus suis. ut secundum eorum exemplo animemini. i. Machabe. ij. Hinc enim est etiam quod Paulus enumeratis multis que sancti sustinuerunt pro fide ad animandum fideles. subiungit Hebre. xij. Ideoque et vos habentes impositam tantam nubem testium. per patentiam accuramus ad propositum nobis certamen. aspicientes in auctorem fidei et consumatorem Ihesum. qui proposito sibi gaudio sustinuit crucem. Et nota quod tria sunt que faciunt ut efficatius sit exemplum. Primum est magnitudo persone dantis exemplum. Ideo dicitur. i. Petri. ij. Cristus passus est pro nobis. vobis relinquens exemplum. quasi diceret ipse Qui talis et tantus est. Et ideo debet vos magis mouere exemplum tale. Secundum est fortitudo facti. de quo dicitur exemplum .i. <:II> Mach. vi. Dicit Eleazarus adolescentibus. Exemplum ferto <: forte> relinquam si prompto animo ac fortiter pro grauissimis ac sanctissimis legibus honesta morte perfungar. Tercium est fortitudo exemplorum. Et ideo dicitur Jacobi quinto. Exemplum accipite fratres exitus mali longanimitatis et laboris et patientie prophetas. qui locuti sunt in nomine Domini. Et post. Sufferentiam Job. Audistis et finem Domini vidistis. Quasi et iceret <?>. Et si non mouet vos unum exemplum saltem moueant tot exempla. //Ciijb – 19b// Porro ad inpugnandum saracenos relinquerunt nobis predendentes viri et illustres. magna exempla et fortia et quamplurima. Circa enim annum Domini octingentesimum primum. Karolus magnus intrauit Hispaniam. et secundo et tercio illuc rediens cum pugnatoribus viris illustrissimis et exercitum innumerabilem. saracenos qui eam occupauerant et usque ad Zancronas <?> et Agatonum <?> deuenerant. inde expulit et restituit christianis. interfectis innumerabilibus saracenis. et nostrorum pluribus ibidem martirio coronatis. sicut plenius continetur in epistola Turpini archiepiscopi. quam scripsit de gestis illis que proprijs oculis vidit. quartuor annis ambulans cum eo in Hispania.

Item circa annum Domini 1095 ad comotionem Petri heremite et predicationem sancti alias Urbani secundi in concilio claremonteum et aliorum prelatorum de mandato eius cruce signati sunt Gotfridus de Boillon et alij viri nobiles et clerus et populus innumerabilis. qui transeuntes per Greciam et sustinentes labores innumerabiles et mortes et angustias. ceperunt Anthiochiam et Jerusalem. et commorantes in partibus illis alia loca successiue ceperunt. et extunc terra sancta erepta de manibus saracenorum. in manus transit christianorum. triumphis mirabilibus acquisita sicut plenius continetur in historia anthiocena. de qua scripserunt Fulcerius carnotensis. et quidam episcopus tyrensis.

Item circa millesimum centesimum septuagesimum octauum presidente Clemente tercio. cum soldanus terras acquisitas iam fere omnes recuperasset. procurante predicto papa. cruce signati sunt Jmperator Fridericus et rex Francie Philippus. et rex Anglie Richardus et alij innumerabiles. per quos Achaon et alia loca multa recuperata sunt. et extunc usque hodie non cessauerunt conflictus inter nos et saracenos. modo preualentibus nostris modo illis. Et innumerabiles viri magni et parui ad istud certamen fidei successiue transeuntes sanguinem pro Domino effuderunt.

<in margine:> Jnuitatio. 18.

Ecce charissimi quot et quanta et quam fortia exempla ad saracenorum inpugnationem quam vilis et deiecti cordis est qui ad hoc non accenditur. Accingimini ergo et estote filij potentes per imitationem precedentium. quam melius est nobis mori in bello quam videre mala gentis nostre scilicet christianorum qui sunt ultra mare et sanctorum scilicet locorum prophanationem. Quorum ergo ista tangunt corda. veniant et accipiant signum crucis illius [illus?] amore qui pro nobis mortuus est in cruce. Cantus. //Ciiija – 20a//

De gracijs ecclesie datis ad idem

Capitulum. xvij.

CIrca septimum notandum quod sicut reges thesauros suos alio tempore clausos tempore necessitatis effundunt. ita et ecclesia thesauros gratiarum alio tempore clausos nunc effundit habunde. faciens gratias multas et magnas in terre sancte fauorem. Nota sunt autem septem gratie iste. Prima est plenaria indulgentia omnium peccatorum. per quam liberantur homines non solum a penis inferni sed etiam purgatorij. Secunda est relaxatio penarum. Cum enim penitentie fiant in presenti ratione pene temporalis ad quam remanet obligatus peccator post culpe deletionem. Certum est quod relaxato debito pene. relaxantur obstagia que ratione debiti debebantur. et ideo ab omnibus penitencijs fractis. et alijs omnibus per talem indulgentiam omnes homines liberantur. quamvis non debeant homines esse sine aliqua penitentia propter dubium incertitudinis. Tercia est votorum omnium preterquam continentie et religionis vota in istud mutatio. Quarta est excommunicationem omnium absolutio. propter quas solent homines usque Romam laborare. Quinta est proprie protectionis defensio. modo enim ecclesia sicut gallina congregat crucesignatos sub alis suis et defendit. et per prelatos et proprios executores et ipsos et bona eorum sicut personas ecclesiasticas. Sexta est grauaminum multorum relaxatio. vult enim ecclesia quod tales sint liberi a grauaminibus taliarum et exactionum.

Item quod non possint citari extra dyoceses.

Item quod relaxentur eis iuramenta pro usuris et quedam alia. Septima est specialiter circa clericos in quibusdam dispensationibus et beneficiorum obligatorum et alijs quibusdam. Ecce igitur nunc cataracte celi ecclesie aperte sunt. Sicut dicitur Gene. vij. Et factum est diluuium gratiarum super terram. Ecce nunc mulier fortis et timens Deum sancta scilicet ecclesia. manum suam aperuit inopi et palmas suas extendit ad pauperem. scilicet ad peccatorem pauperem parum scilicet habentem. et inopem. bonis scilicet multis carentem. et fecit dona magna. Ecce nunc Jubileus non iudeorum de quo habetur Leuitici. xxv. sed christianorum multo melior. In illo enim relaxantur debita damnandorum et donariorum. In hoc autem debita peccatorum. In illo reditur ad possessiones terrenas. In hoc ad possessiones celestes. In illo serui hominum transeunt ad libertatem seculi. In //Ciiijb – 20b// hoc serui dyaboli transeunt ad libertatem glorie filiorum Dei. Et nota quod in terris in quibus raro pluit non dimittunt homines transire pluuiam quando venit quin impleant cysternas suas.

Item quando fiunt dona magna nullus pauper omittit illuc currere.

Item quando est tempus bonum ad aliquod. non est pretereundum aliqua particula talis diei bone. quam stulti ergo erunt qui habitantes in terra arida. de ista pluuia gratiarum nihil colligunt. quam stulti qui cum sint pauperes in spiritualibus ad ista dona dum durant non currunt. quam stulti qui istum Jubileum siue annum benignitatis sine fructu pertransire permittunt siue dimittunt.

<in margine:> Jnuitatio. xix.

Ecce charissimi quot et quante et quam desiderabiles gratie vobis offeruntur. Videre sicut ait Apostolus ad Hebreos. xij. Ne quis desit gratie Dei. Et alibi. Hortamur vos ne inuacuum gratiam Dei recipiatis. i. ad Chorint. vi. Cito siccabitur fluuius iste. Abierunt inquit in sicco flumina. Stultus est qui indiget aqua fluminis et non vadit illuc. Stultior est qui oblatum sibi renuit Sed stultissimus qui expectat donec desiccetur. quam stilti ergo sunt qui cum indigeant istis gracijs. nec accurrunt ad eas. nec oblatas recipiunt. nec cogitant de siccitate futura. Non sic charissimi non sic est faciendum. Sed sicut ceruus desiderat ad fontes aquarum. ita et anime vestre sitire debent ad aquas istas. Qui ergo sititis venite ad aquas secundum verbum prophete. et accipite crucem cum qua omnes iste gratie vobis conferuntur. Cantus.

De eodem ad idem aliter sic non est capitulum sed articulus capituli.

NOtandum quod sicut aque puteorum que latuerunt longo tempore infra puteum sic existunt quod super terram quandoque effunduntur. sic modo gratie quandoque habunde exeunt de puteis ecclesie. Juxta illud Ecclesiastici quinquagesimo. Emanarunt putei aquarum et quasi mare adimpleti sunt supra modum. Sunt autem tria genera gratiarum. Quedam enim sunt temporales. Istas modo effudit ecclesia super crucesignatos cum ipsos et bona eorum recipit in sua protectione. et etiam prouidet eis ne extra dyoceses vexentur in causis. et compellit usurarios ab eorum grauaminibus. Et cetere his similia. //21a// Et bene hoc facit. Justum est enim ut qui se temporaliter et sua temporalia propter Deum exponunt. gracijs temporalibus fulctantur. Alie sunt spirituales. istas nunc effundit in votorum commutationibus et similibus. et bene hoc fit. Justum est enim ut qui spiritus suos dedicant in seruitium creatoris. gratias spirituales assequantur. Alie sunt salutares. ad salutem videlicet corporis et anime que in illo tempore exponuntur creatoris seruitio pertinentes. et iste sunt magne indulgentie que nunc dantur. Et nota quod homo perditionis filius incurrit quatuor mala per peccatum. per peccatum enim obligatur ad graues penas. Excluditur a regno celorum. traditur potestati diabolice. seperatur a bonorum confortio. Contra que quatuor indulgentie iste quatuor bona inferunt valentia ad salutem. Liberant enim ab omni pena.

Item decedentes faciunt statim at paradisum introire.

Item liberant a demonum potestate. Quia tamen nihil inueniunt de suo vel culpe vel pene debite in cruce signato. nihil potestatis habent in eo in hora mortis. nec audent tangere ferentem thau.

Item agregat non solum bonis sed etiam sanctis. Quid enim est esse sanctum aliud quam esse plene purgatum ab omni culpa et pene. quam miseri et infelices sunt et erunt qui hora mortis baratrum apertum inuenient celum clausum. demones occurrentes et capientes. sanctorum neminem assistentem. quam felices econtra erunt. qui baratrum sibi clausum inuenient hora mortis. celum apertum. fugientes demones. sanctos assistentes. Hec autem quatuor beneficia tante indulgentie que dantur. cum cruce designantur in quatuor brachijs crucis. Nota misterium crucis in cruce signatis. Unde christiane crucem istam considera. Ecce in brachio inferiori promittitur tibi liberatio ab omni pena subterranea. id est purgatoriali vel infernali post mortem. In brachio superiori promittitur tibi statim introitus in paradisum. In sinistro liberatio ab omni aduersarij potestate. In dextro societas et assimilatio sanctorum. Ecce charissimi gratie temporales. gratie spirituales. gratie salutares. quas non facit ecclesia. Ista sunt flumina gratiarum que de petra Christo scilicet in cruce passo et percusso emanant. Et eduxit inquit tanquam flumina aquas scilicet de petra percussa. Egiptij cum Nilus super excrescit prouident sibi de aqua quam reponunt in cysternas ad totum annum. Ecce charissimi deficiet ista inundatio. ve illis qui modo sibi non prouident contra societatem //21b// inferni futuram. Ecce charissimi modo sunt nundine in quibus regnum celorum est ad bonum forum. et pro nihilo inquit habuerunt terram desiderabilem. quod impletur modo. ve illis qui dimittunt nundinas illas transire. veniet enim tempus in quo non inuenient tale forum. ymo forte nec cum aliquo foro inuenient regnum istud. Sicut nec Esau hereditatem suam recuperare potuit quam quam cum lachrimis eam inquisisset. Ecce charissimi verus Joseph nunc aperuit horrea sua in Egipto huius mundi ad sustentationem animarum in sterilitate. ve illis qui non veniunt et non provident. Si enim veniebant omnes prouincie ad illa horrea aperta. sicut dicitur Gene. xli. propter corporum necessitatem quanto magis ad illa veniendum est propter animarum utilitatem.

<in margine:> Jnuitatio. 20.

Attendite charissimi. Intrauit aliquis religionem quantumcumque asperam. et cum in ea vixerit quantumcumque sancte. quantocumque tempore. non promittitur ei talis indulgentia.

Item sancti ludibria et verbera experti insuper et vincula et carceres et alia multa grauiora Hebreos xi. non habuerunt indulgentie tante promissionem.

Item Karolus qui tanto tempore et totiens pugnauit cum suis pugnatoribus in exercitu innumerabili in Hispania contra saracenos nunquam legitur propter hoc aliquas indulgentias habuisse. Si igitur isti tot et tanta fecerunt pro Christo sine indulgentijs. quanto magis ad hoc tante indulgentie nos debeant mouere. Qui igitur vult tot et tantarum indulgentiarum dum durant esse particeps. veniat et accipiat signum sanctissime crucis. Cantus.

Contra illaqueationem peccati. que retrahit multos a crucis assumptione

Capitulum. xviij.

CIrca impedimenta crucesignationis et media contra illa notandum est quod octo sunt que solent retrahere a crucis assumptione. Primum est illaqueatio peccati. Secundum est nimius timor pene corporis. Tercium est nimia dilectio patrie sue. Quartum mala hominum verba. Quintum est amicorum exempla praua. Sextum est nimia affectio erga suos. Septimum est ficta impotencia. Octauum est minor fides. Circa primum notandum quod quidam sunt qui scientes quod indulgentiam non consequerentur nec esset eis salutaris peregrinatio crucis nisi dimitterent peccata mortalia. cum sic sunt illaqueati in aliquo vel in aliquibus peccatis quod nullo modo volunt ea dimittere. propter hoc retrahuntur a tanto bono. Isti sunt sicut //22a// isti miseri iudei qui magis eligerunt remanere in Babilone scilicet in confusione peccati quam ascendere cum alijs iudeis in Jerusalem. et in terram promissionis ad recuperandum et reperandum eam. sicut habetur in Esdra. Isti sunt etiam sicut ille qui propter uxores in quo notatur vitium luxurie. et domos in quo notatur vitium avaricie. et uineas in quo notatur vitium gule remanebant a bello olim nec ibant cum alijs in exercitu Domini in terra promissionis contra infideles. Sicut habetur Deutro. xx. Isti sunt sicut canes ignobiles quorum quidam ducuntur de macello et sequuntur in testina. quidam de camera qui sedent super res aliquas ad custodiendum eas. quidam de vico sicut gripi quidam qui non faciunt nisi latrare circa vicinia. Sicut autem canes nobiles ad cornu Domini euntis in venationem currunt et insiliunt ad sequendum eum ad ferarum venationem. Isti remanent ut iuxta in testina. vel super manticas vel in vicis ad latrandum. sic et isti vel amore rerum carnalium vel amore pecunie. vel propter contentiones quas habent scilicet cum vicinis. remanent a sequendo Dominum contra feras saracenicas. Non sic charissimi est faciendum. nec sic fecit Ethay Getheus domino suo Dauid. Cui cum Dauid egrediens cum exercitu suo diceret ut reuerteretur ad quiescendum. respondit ei dicens. viuit Dominus et viuit dominus meus rex. quia in quocumque loco fueris domine mi rex siue in morte siue in vita. ibi seruus tuus erit. Et notandum quod aliqui volunt alij peccata dimittere. sicut quando timore mortis vel alterius periculi vel per coactionem ecclesie. non ex bona voluntate promittunt correctionem sed tamen peccata non relinquunt eos sed tradunt in manibus demonum. sicut dicitur de simea que fetum suum quem multum diligit quam tenet in brachia sua et in quo multum delectatur in sequentibus venatoribus cum multum angustiatur vult proijcere sed fetus adherens collo eius [cius?] retro tradit eam in manus venatorum et facit incidere. sic et de istis accidit. Trenorum. i. Inuolute sunt et imposite collo meo scilicet iniquitates mee. infirmate est virtus mea. scilicet ad resistendum hostibus. Dedit me Dominus in manu de qua non potero surgere scilicet dyaboli perpetuo. Alij sunt qui licet aliquando peccata ex bona voluntate relinquunt et eos peccata relinquunt. tamen non ex toto eos dimittunt. Habet enim dyabolus duas manus quibus tenet hominem. scilicet per peccatum et penam. Istos ergo et si quo ad culpam relinquat dyabolus. non tamen quo //22b// ad penam omnino. quia adhuc ad eam remenent <: remanent> obligati. Quod signatum fuit. Johannis. xi. In Lazaro qui quamuis suscitatus. tamen adhuc ligatus erat institis. Alij sunt qui et peccata dimittunt et ex toto dimittuntur a peccatis. Sicut fit modo in vere contritis et confessis quibus virtute diuina culpa dimittitur et virtute clauium tota pene debita ab ecclesia relaxatur. et felices isti.

<in margine:> Inuitatio. 21.

Ecce patet charissimi quod nunquam potest homo tam viriliter peccata dimittere in casu aliquo sicut modo. videat quilibet ne aliquis amor babilonicus vel imitatio aliqua iudaica vel ignobilitas aliqua canina cum retineat in peccato aliquo. et retrahat a crucis assumptione sed relictis omnibus peccatis ad ipsam veniat sequendo.

Item ad crucem ut eius dono ac gratia qui peccata nostra tulit in corpore suo super lignum. consequatur et ipse plenam indulgentiam peccatorum Cantus.

Contra nimium timorem pene corporalis. que facit ad idem.

Capitulum. xix.

CIrca secundum notandum quod quidam considerantes penam et labores huius peregrinationis que accidunt ex periculis maris et angustijs in naui. et caloribus et infirmitatibus terre. ex mortibus in bellis et similibus et timentes corpori suo parcentes eidem. retrahuntur a cruce. horum corpora sunt sicut palefredi quorundam qui nunquam exponuntur laboribus armorum vel alijs sicut quidam alij equi sed solum inpinguantur in stabulis et cottidie pulchrificantur a seruitoribus et ducuntur per plateas ad solatium et similia. Sunt iterum sicut boues pasturales qui non ponuntur ad iugum vel alium laborem sed solum inpinguantur sed heu ducuntur ad victimam. Fertur quod cum christianus exercitus esset semel ultra mare et saracenis superuenientibus exclamaretur ad arma currentibus alijs et viriliter occurrentibus quidam gallicus qui inceperat facere salsam nunquam dimisit mortarium vel pastillum. sed cum magna diligentia faciebat salsam. Sic et isti carnales homines. corporis amatores. quibuscumque laboribus alij propter Dominum se exponunt. nunquam nisi circa carnis curam versantur. Non sic filij non sic. non sic charissimi fecit ille Eleazarus qui uniuerse genti memoriam mortis sue exemplum virtutis et fortitudinis reliquit. Qui dixit. ij. Machabeorum. vi. Domine qui habes sanctam scientiam manifeste tu scis quoniam cum a morte possem liberari duras corporis sustineo labores. //23a// (нет страницы) Secundum vero animam propter amorem tuum libenter hec patior. Non sic etiam fecerunt illi beati de quibus dicitur Apoca. xij. Nam dilexerunt animas suas usque ad mortem. Non sic etiam Christus qui propter nos dedit corpus suum percutientibus et genas suas vellantibus. Et felices qui horum exemplo corpus exponunt suum propter Dominum ad penas et labores ut sint de numero illorum de quibus cantat ecclesia. Tradiderunt corpora sua propter Deum ad suplicia et meruerunt habere coronas perpetuas. Nam de alijs econtrarie non cantando. sed lugendo dici poterit aliquando. retraxerunt corpora sua a suplicijs transitorijs sustinendis propter Dominum et ideo iuerunt ad suplicium eternum. Et nota quod vita presentis corporalis est exponenda propter Deum penis et laboribus. etiam usque ad mortem multis de causis. Prima est propter maiorum penarum euasionem. Qui enim fugit istas penas incidet in maiores. Job. vi. Qui timet pruinam que est modicum. quid veniet super eum nix que est quid magni sicut accidit equo umbratico qui fugiendo modicum quid terribilem cadit in foueam interdum que est maius quid. Secundum est propter melioris vite assecutionem. Johan. xi. Qui odit animam suam. id est vitam suam. in hoc mundo. id est ad modum odientis se habet. eam exponendo penis et laboribus. in vitam eternam custodit eam que est longe melior. Tercia est propter anime interioris custodiam. Job. ij. Pellem scilicet exteriorem. pro pelle interiori dabit homo. sicut pellis sotularis exponitur pro pelle pedis. Quarta est propter feodalem obligationem. Tenetur enim quilibet vitam suam corporalem. scilicet in feodum Domino. a quo habet eam. et ideo tenetur eam exponere pro Domino propter eum. sicut fecit unus de septem fratribus qui respiciens membra que expetebantur ad tormentum ait. E celo ista possideo. sed propter Dei leges hec ipsa despicio. ij. Mach. vij. Quinta est propter spem corone gloriose. Non coronabitur enim quis secundum apostolum nisi qui legittime certauerit. quomodo autem certat qui corpus suum pugne non exponit. Sicut ergo in mundi certaminibus exponunt homines seipsos propter spem victorie. et premij assequendi. Ita et hic faciendum suadet beatus Bernhardus sic dicens. Impudentissime mihi arrogo aut victoriam sine pugna. aut coronam sine victoria. Sexta est propter vicissitudinem retribuendi Christo. qui vitam suam et semetipsum dedit tormentis pro nobis. Bernhardus. Juste meam sibi vendicat vitam. //23b// (/ нет страницы) qui pro meam misit suam.

<in margine:> Jnuitatio. 22

Ecce charissimi videtis quam valide sunt rationes propter quas quilibet tenetur se exponere corporaliter propter Deum penis et laboribus et etiam morti. Nunc autem est summa necessitas fidei christiane propter quam nunc plures homines ad hoc tenentur quam ali tempore. Nemo ergo nunc parcat corpori sed repulsa omni corporalis grauaminis timore veniat ad crucem paratus etiam mori in cruce et cum cruce si necesse fuerit propter Christum. Et felix et plusquam felix qui Domino exprobranti in die judicij peccatoribus passionem pro eis tolleratam. respondere poterit et dicere. Domine tu pro me fuisti in cruce una die. et ego pro te in cruce et cruciatibus multis propter te multis diebus. Tu in cruce habuisti pedes affixos propter me. et ego propter te in naui inter multitudinem peregrinorum sic fui angustiatus ut non possem pedem extendere. Tu vinum corruptum in cruce bibisti propter me semel. et ego aqua putrida vermibus scaturiente usus sum in naui propter te multis diebus. Tu fetorem cadauerum in loco caluarie sustinuisti ad horam. et ego fetorem sentine propter te multis diebus. Tu in cruce pugnasti contra inimicos meos. et ego cum cruce tua exposui me ad pugnandum multotiens contra tuos. Qui igitur vult disponere sermones suos sic in iuditio. veniat et accipiat signum crucis. Cantus.

Contra nimium dilectionem patrie que ad idem

Ca. 20.

CIrca tercium notandum quod quidam sunt ita ligati amore circa patriam et cognationem suam et domum paternam propter bona que habent ibi quod retrahuntur ab illa sancta peragrinatione per quam ab his omnibus elongarentur. Isti sunt sicut galline domestice que nunquam elongant se tantum a domo sua quin nocte qualibet redire possint et iacere in ea. Sed solet istis contingere quod cum multum circa domum suam volitauerint et conuersate et pullos multos fecerint tandem ponuntur in veru. Sunt igitur sicut vacce flandrenses que circa domum ligantur ad paxillum aliquod cum corda ut non possint longius ire sed solum ibi tota die pascantur. Ita et dyabolus ligauit istos circa predicta in quibus reficiuntur nec permittit longius ire.

Item ista sunt obstagia in quibus tenet dyabolus multos donec reddunt uniuersum debitum pene eterne.

Item isti sunt sicut pisces fluuiales qui nunquam volunt egredi loca dulcium //24a// aquarum sed statim quando sentiunt mare retrocedunt et morantur in dulcibus aquis quousque capiuntur et interficiuntur. ita et isti abhorentes a mari remanent in dulcedine natalis soli. quousque a piscatore diabolo capti ducuntur ad mortem eternam.

Item isti sunt quos dyabolus obsedit in propria terra. sicut olim iudei fuerunt obsessi in Jerusalem ita ut non possent ingredi. ymo fuerunt ibidem ligati. Trenorum. iij. Circum edificauit me ut non egrediar aggrauauit conpedem meum.

Item dyabolus facit istis sicut Pharao Israhelitis quos aliquantulum permittebat exire. sed tamen non usque ad terram promissionis. Unde Exodi. viij. Dixit pharao ego dimittam vos ut sacrificetis Domino Deo vestro in deserto. verumtamen longius ne abeatis. Ita et dyabolus bene permittit quod isti in terra faciant aliquam peregrinationem in vicinia sed usque ad terram promissionis non permittit. Non sunt isti sicut Abraham. cui cum dixisset Dominus. Gene. xij. Egredere de terra tua et de cognatione tua et de domo patris tui. statim obediens Domino exiuit in locum quem nesciebat. et cum paucis et non reuersurus. Sicut habetur Hebreo. xi. Isti autem propter Dominum nolunt ingredi ad locum certum et cum tanta et tam gloriosa societate et in breui dante Domino reuersuri.

Item non possunt se comparare isti illis iudeis rubenicis et gadditis. qui remanentibus uxoribus et paruulis et iumentis in possessione sua. transierunt Jordanem in terram promissionis et pugnantes viriliter ante fratres suos quousque fuit asquisita terra promissionis. sicut habetur Numeri. xxxij.

Item apostoli relictis omnibus patribus et matrius et cognatione et alijs que habebant. profecti ubique exposuerunt se innumerabilibus laboribus et passionibus propter fidem Christi dilatandam. Et isti magis volunt fidem Christi perire ibi ubi incepit quam egredi terram suam. Montes et colles et maria et pericula innumerabilia transeuntes propter temporalia lucra cito peritura. Et isti propter salutem animarum eternam nolunt dimittere sua loca.

Item Dominus propter nos dimisit domum suam celestem. tradens dilectam animam suam periculis. sicut habetur Johannis. xij. Et isti nolunt propter eum exire tuguria sua vel alicui labori exponere vitam suam. O quam cito veniat tempus in quo oportebit velint nolint eos relinquere et patriam suam et suos et sua et peregrinationem facere viris sanctis etiam formidabilem. O anima mea quis erit ille pauor cum dimissis omnibus //24b// quorum tibi penitentia tam iocunda. sola nunc egredieris in incognitam regionem. Nunquid non melius esset propter Christum ad breue tempus relinquere ista cum multo merito quam propter mortem ex necessitate in eternum relinquere sine fructu. Ideo dicit beatus Bernhardus. An ea relinques potius Christi amore vel morti.

<in margine:> Jnuitatio. 23.

Considerate charissimi quam misera est patria huius mundi. et omnia que in ea sunt et quam parum durabit. Considerate quam felix illa patria eterna et omnibus bonis referta et relicta ad horam patria vestra et solacijs eius per crucis peregrinationem. festinate ad illam beatam patriam peruenire Cantus.

Contra verba hominum mala que faciunt ad idem

Capitulum. 21.

CIrca quartum notandum quod interdum accidit quod aliqui domestici alicuius. cum presentiunt quod aliquis habeat animum ad crucem suscipiendam statim impedire nituntur sanctum disconsulentes propositum. et quem non retraherent ab alijs laboribus pro mundo vel lucro seculi susceptis. cum periculo anime retrahere nituntur ab itinere salutari. Isti sunt fuscinule dyaboli cum quibus demones retrahunt homines a salute. isti etsi videantur amici hominis tamen sunt eius pessimi inimici. Mathei. vi. Inimici hominis domestici eius. ideo non sunt super his consulendi. Amicus consulat qui non audiuit inimici hominis domestici eius. Imo nec est eis credendum si forte dissuadeant inconsulti. Michee. vij. Nolite credere amico. Alij sunt qui derisiones multimodas faciunt de assumentibus crucem. Isti sunt sicut illi pueri qui Eliseum ascendentem de Jericho in Bethel deridebant dicentes. Ascende calue ascende calue. sed ad eius maledictionem egressi duo ursi de saltu lacerauerunt eos. iiij. regum. ij. Felices sic derisi. quia similes sunt apostolis. quos cum essent pleni spiritu sancto iudei irriderunt dicentes eos esse ebrios Actuum. ij. Alij autem irridebant eos dicentes. quia musto sunt pleni. ita et isti deridentur de itinere concepto ex spiritu sancto. porro tanto debent ex huiusmodi irrisionibus in bono proposito confirmari. quanto ex hoc maius meritum cumulatur. cum et bonum faciunt et mala patiuntur ab illis qui retribuunt mala pro bonis. poterunt enim dicere cum propheta Dauid. Domine propter te sustinui obprobrium. operuit confusio faciem meam etc.

Item zelus domus tue scilicet ecclesie comedit me. //Da – 25a//Alij sunt qui detrahunt negocio terre sancte. Quid prodest inquiunt tot expensas facere. tot homines mori. tot alia utilia relinquere pro isto negotio. quod nunquam ducetur ad finem. cum saraceni sint tot et in terra sua et similia. Isti sunt sicut illi exploratores. qui redeuntes de terra promissionis. confregerunt corda populi propter detractiones suas. Numeri. xij. Detraxerunt inquit terre quam inspexerant apud filios israhel dicentes. Terra quam lustrauimus deuorat habitatores suos. populus quem aspeximus procere statuere est. ibi vidimus monstra quedam filiorum Enath de genere gigantico quibus comparati videbamur quasi locuste. Sed attendendum est quam grauiter isti detractores puniti sunt a Domino. Omnes inquit Numeri. xiiij. reuersi murmurare fecerunt populum detrahentes terre mortui sunt atque percussi in conspectu Domini. Non solum autem illi sed et omnes qui ad eorum detractionem murmurauerunt. eodem. in solitudine hac inquit iacebunt cadauera vestra omnes qui murmurati estis a viginti annis. Et ideo non sunt audiendi huiusmodi detractores sed potius confortati debemus in verbis Josue et Caleph. qui opponentes se detractoribus dixerunt. Numeri. xiiij. Ne timeatis populum terre. quia sicut panem ita possumus eos deuorare. recessit ab illis omne presidium Dominus nobiscum est nolite metuere.

<in margine:> Jnuitatio. 24

Ecce charissimi quod quidam malis consilijs retrahere nituntur alios a crucis assumptione. Sic etiam beatus Petrus quandoque carnaliter diligens Dominum. cum reuelasset ei de passione sua. volens eum retrahere assumpsit eum et cepit eum increpare dicens. Absit a te Domine non erit tibi hoc. sed Dominus repellens dixit ei vade post me sathanas scandalum mihi es. quia non sapis ea que Dei sunt sed hominum. Mathei. xvi. Alij derisionibus sed Dominus derisus est. non a paucis et ab extraneis sed ab omni populo et suo. Factus sum inquit in derisum omni populo meo scilicet in cruce. Trenorum. iij. Nec tamen propter hoc dimisit ire ad crucem. Alij detractionibus sed quis posset numerare detractiones quas Christus audiuit et futuras sciuit supra se occasione operationis salutaris quam operabatur in terra. Pro eo inquit ut me diligerent. id est pro eo pro quo debebant me diligere. detrahebant mihi quam sequebar bonitatem. Nec tamen propter hoc dimisit crucem. Sicut igitur Christus nec propter consilium petri amicissimi sui. nec propter derisionem populi nec propter detractionem aliquam dimisit. //Db – 25b// quin iret ad crucem. Ita nec vos propter huiusmodi mala verba debetis dimittere. quin veniatis ad crucem venite igitur. Cantus.

Contra aliorum verba praua que ad idem faciunt

Ca. 22.

CIrca quintum notandum quod quidam respicientes ad quosdam qui crucem non accipiunt. horum prauo exemplo magis a crucis assumptione retrahuntur quam multorum qui ferunt et sunt bono exemplo. ad hoc prouocentur libentius accipientes malum exemplum quam bonum. Mira res libentius accipiunt bonam monetam quam prauam bonum cibum quam malum. bonam vestem quam malam. et sic de multis alijs. et tamen libentius accipiunt malum quam bonum exemplum. Contra quos dicitur Johannis in tercia epistola. Charissime noli imitari malum sed quod bonum est.

Item omnis scriptor accipit libentius bonum quam malum exemplar vel minus bonum ad scribendum in pelle mortua. Et isti libentius accipiunt malum exemplar quam bonum ad transformandum in vita sua. Contra quod dicitur Hebre. viij. Vide omnia facito secundum exemplar. quod tibi monstratum est in monte. In monte inquit non in valle. Valles siquidem sunt homines cordis deiecti. qui nunquam ad altum se erigunt. mons vero signat eos qui se erigunt ad opera probitatis ut faciunt crucesignati. Horum igitur exemplum est imitandum. non refugientium crucis laborem.

Item in utilitatibus temporalibus homines non respiciunt ad sequitur [seguitur?] agentes. verbi gratia. qui lucrari volunt de labore suo non respiciunt ad somnolentes. nec qui de negotiationibus. remanentes in domo. nec qui de artificio aliquo. ad otiosos. ut eos imitentur. Cum ergo utilitas anime in infinitum sit melior quam temporalis Juxta illus Mathei. xvi. Quid prodest homini si mundum uniuersum lucretur. anime vero sue detrimentum patiatur. quanta stulticia hominis est que vult illorum exempla sequi. qui suam salutem negligenter operantur.

Item Deutro. xviij. dicitur. Caue ne imitari velis abhominationes gentium. id est res abhominabiles Deo. quas gentes faciunt. Porro tepiditas abhominabilis est Deo valde. Juxta illud. Sed quia tepidus es incipiam te euomere ex ore meo. Apoca. iij. Quomodo igitur isti qui nullo sermone mouentur ad crucem sed semper in sua tepiditate remanent sunt imitandi.

Item cum rex aliquis congregat exercitum quanto pautiores sunt qui eum sequuntur. et plures qui remanent. tanto grauius irascitur contra remanentes. et magis acceptat seruitium //Dija – 26a// se sequentium. exemplum sume Nume. xxxij. et Deutro. i. de Josue et Caleph qui primi fuerunt ad sequendum Dominum in terra promissionis. alijs remanentibus. Et ideo alijs interfectis a Domino in deserto. ipsi intrantes magnificati sunt a Domino vehementer. Quid igitur oportet imitari remanentes et non illuc pergentes.

Item Josue. iij. fecit Josue acclamari in transitu Jordanis omnibus et dicere. Quando videritis archam et sacerdotes stirpis leuitice portantes eam. vosque consurgite et sequimini precedentes. precedentes inquit non remanentes. Eadem ergo ratione cum ecclesia transit mare imitandi sunt transeuntes non remanentes.

Item cum Dominus diceret Petro. Jo. ultimo. Sequere me. scilicet ad passionem. et Petrus viso Johanne diceret. Domine hic autem quid respondit Jhesus. quid ad te. scilicet de Johanne si non cito sequatur me. tu me sequere. Non est ergo voluntas Domini ut respiciamus ad non sequentes. sed ut ipsum sequamur. ipsis dimissis. Denique si Dominus respexit ad discipulos suos qui secum erant. non iuisset ad crucem. sed cum ipsis fugisset. non autem sic fecit. sed fugientibus illis crucem ipse accessit.

<in margine:> Jnuitatio. 25.

Patet charissimi ex iam dictis quanta insipientia quam deiecti cordis est respicere exemplum remanentium et tales imitari. Non sitis igitur sicut ignaui milites cum ignauis remanentes in domo. sed sicut probi et cordati. gesta fortium imitantes. et venite ad crucem istius qui passus est pro nobis. vobis relinquens exemplum ut sequamini vestigia eius.

Contra nimiam affectionem erga suos que ad idem facit.

Ca. xxiij.

CIrca sextum notandum quod quidam tanta teneritudine affectionis mouentur circa suos quod non solum curam aliquam de lege diuina domesticis exhibent sed eos contristari nolentes de sui absentia carere sibi intollerabile reputantes. retrahuntur a cruce. Quomodo inquiunt possem relinquere matrem meam. uxorem meam. liberos meos et similia. Huiusmodi affectio carnalis est que fecit primum hominem committere peccatum. per quod mundus totus est submersus siue subuersus. Augustinus. noluit Adam Euam contristari quam credebat sine suo solatio contabescere et a se alienatam omnino interire. carnali victus concupiscentia. quam nondum senserat. sed amicabil <:-is?> quadam beniuolentia qua plerumque fit ut offendatur Deus. ne offendantur amici.

Item hoc est quod facit hominem indignum Deo. Math. x. Qui amat patrem aut matrem plusquam me non est me dignus. et qui amat // Dijb – 26b//filium aut filiam super me non est me dignus. Quomodo autem non amat suos plusquam Deum qui Dei negotium dimittit propter eos.

Item non solum facit indignum Deo sed etiam discipulatu eius. Luce. xiiij. Si quis venit ad me et non odit patrem suum et matrem et uxores et filios et fratres et sorores non potest meus esse discipulus.

Item impedit aduentum spiritus sancti. Jo. xvi. Si enim non abiero paraclitus non veniet ad vos. quod dictum est propter quandam carnalem dilectionem. quam habebant discipuli ad Christum. Si autem ille affectus ad Christum impediebat aduentum spiritus sancti quanto magis dilectio nimia carnalium amicorum.

Item facit esse sine Christo. Luce. ij. Et requirebant eum inter cognatos et notos et non inuenierunt unde sequitur. et regressi in Ierusalem inuenerunt. Bernhardus. O bone Ihesu si mater tua non inuenit te inter cognatos et notos tuos. quomodo inueniam te inter meos. Qui ergo vult Christum inuenire non dimittat terram sanctam propter cognatos suos. Et nota quod quia huiusmodi nimia affectio erga suos facit tot mala. Christus venturus in mundum apposuit iura magna ad eam extinguendam. Hinc est quod dicitur Math. x. Veni seperare [separare?] hominem aduersus patrem suum. et filiam aduersus matrem suam et nurum aduersus socrum suam. sicut enim natura producens nouum filium inesse disrumpit umbelicum quo fetus ligatur cum matre. ita Christus producens nouos filios gratie inesse. dissoluit huiusmodi affectionem qua homines ligantur carni suorum. Hinc est iterum quod loquens matri sue et de matre et fratribus non verba sapiencia affectus teneritudinem sed potius duritiam dicebat. Unde Jo. ij. Quid mihi et tibi est mulier. et Math. xij. Que est mater mea et fratres mei. ad dandum exemplum contra teneritudinem huiusmodi affectionum. Hinc iterum volenti eum sequi post patris sepulturam dicit Math. viij. Dimitte mortuos sepelire mortuos suos. Ergo extra cognatos et proximos suos quisque debet fieri si vult presenti omnium verius iungi. Hinc iterum ut huiusmodi affectum extinguat relinquenti presentes propter eum magnas promissiones facit Math. xix. Omnis qui reliquerit domum vel fratres aut sorores aut patrem aut matrem aut filios aut uxorem propter nomen meum. centuplum accipiet et vitam eternam possidebit. Hinc iterum circa temporis passionis. et matrem commendauit Iohanni. nec tamen propter eius dolorem vel amorem crucem dimisit. sicut patet Jo. xix. ut doceret ut etsi cura habenda sit domesticis tamen non tanta. quod propter eos crux dimittenda sit dummodo qualemcumque habeant promissionem //Diija – 27a// Et vide quantum huiusmodi Christi doctrina sit in sanctis operata. Cristi enim apostoli propter hoc non solum diuites parentes sed etiam pauperes dimiserunt. Exemplum de Jacobo et Johanne. Math. iiij. Et procedens inde inquit vidit alios duos fratres Jacobum Zebedei et Iohannem fratrem eius cum Zebedeo patre eorum reficientes retia. In qua refectione secundum Crisost. notatur paupertas. et tamen relictis retibus statim etiam patre tam paupere secuti sunt eum.

Item ipsi martires Christi amore absorpti. propter parentes non dimiserunt martirium. Exemplum egregium de Marco et Marcelliano. de quibus legitur in legenda beati Sebastiani quod cum capitalem subiissent sentenciam et bona eorum omnia essent confiscanda et ad preces amicorum date fuissent inducie 30 dierum ut emollirentur ab eis et ad hoc laborassent amici et pater et mater et uxor cum paruulis quos secum adduxit sibi inuicem succedentes. verbis et gestibus quibus efficatius possent eos emollire utentes. tamen non potuerunt eos retrahere a martirio. illis inplentibus in se illud Apostoli. ij. ad Corinth. v. Jam neminem nouimus secundum carnem. Et illud Deutro. xxxiij. Qui dixerunt patri et matri sue et fratribus suis. ignoro illos et nescierunt filios suos.

Item quis posset enumerare quot sancti confessores. quot sancte virgines. quot sancti religiosi. egressi de terra sua. et de cognatione sua. et de domo patris sui propter amorem Christi. affectum huiusmodi dimiserunt et bene. Si enim propter uxorem relinquunt homines patrem et matrem quanto magis propter Christum sunt amici huiusmodi relinquendi.

<in margine:> Jnuitatio. 26

Ecce charissimi videtis quot mala sequuntur ex huiusmodi affectione carnali.

Item quantam curam apposuit Christus ad affectionem istam extinguendam in mundo.

Item quantum affectum cura sua reliquit in sanctis. Horum igitur exemplo extinguatur in vobis huiusmodi affectus nec retrahant vos a cruce affectus vel etiam lacrime amicorum. Sed videte quid Paulus fecerit. cuius cum amici eius vellent eum retrahere cum fletibus ab ascensu in Jerusalem de Cesarea propter periculum vinculorum quod ibidem sibi futurum Agabus prophetabat. Quid facitis inquit flentes et affligentes cor meum. ego non solum alligari sed et mori paratus sum in Jerusalem propter nomen Domini Ihesu. Actuum. xxi. Audite etiam quid dicat sanctus Jeronimus super istis. Licet inquit paruulus ex collo pendeat nepos. licet sparsis crinibus et scissis vestibus que te lactauerunt //Diijb – 27b// ubera. mater ostendat. licet in limine iaceat pater. per calcatum perge patrem. per calcatam perge matrem. et siccis oculis ad vexillum crucis euola solum misericordie genus est in hac re fuisse crudelem.

Contra impotentiam fictam que idem facit

Ca. xxiiij.

CIrca septimum notandum quod quidam excusant se a crucis assumptione propter impotentiam. Et est triplex huiusmodi impotentia. quedam est que surgit ex impotentia virium. quedam ex defectu expensarum. quedam ex implicatione negotiorum. Primi dicunt. libenter irem sed non habeo vires ad tantum laborem sustinendum. Isti sunt sicut Miuiboseth. <: Miphiboseth> qui excusauit se erga Dauid quod eum secutus non fuit propter claudicationem. Domine mi rex inquit. seruus meus contemsit me. dixitque ei ut sterneret asinum et ascendens abirem cum rege. claudus enim sum seruus tuus. ij. regum. xix. Licet autem huiusmodi excusatio interdum sit vera. tamen frequenter est ficta. multi enim eorum qui sic dicunt ad ea que mundi sunt fortes inueniuntur et ad ea que Dei sunt debiles se faciunt. et sunt sicut asinus qui fortis est in posterioribus et debilis in anterioribus. sed viri sancti posteriorum obliti et ad anteriora se extendentes. spem suam abstrahentes a mundo et transferentes in Deum. mutant huiusmodi fortitudinem circa secularia in fortitudinem circa spiritualia. Esaie. xxxvi. Qui sperant in Domino mutabunt fortitudinem in illam de qua dicit Psal. Fortitudinem meam ad te custodiam. Secundi dicunt. libenter irem sed non habeo de quo possem ire. et licet hoc interdum sit verum. tamen sunt multi hoc dicentes qui ad expendendum in eis que Dei sunt nihil inueniunt. cum tamen multa expendant in vijs. que pertinent ad carnis delitias. Et hij sunt sicut filius prodigus. qui omnia sua consumpsit in luxuria. et sicut Esau qui primogenita consumpsit in gulam et in vanitatem. Et hij sunt de quibus dicitur Osee. i. Argentum et aurum fecerunt Baal. quod secundum Papiam dicitur vanitas vel seruitium dyaboli in varijs malicijs exercendis. Et hij sunt quibus dicit Benedab rex syrie scilicet dyabolus. qui est rex sublimium quod interpretatur syria. Argentum tuum et aurum tuum meum est. et respondit frater dyabolus scilicet Achab. qui interpretatur frater patris istius scilicet de quo dicitur. Vos ex patre dyabolo estis. Domine mi rex tuus sum ego. et omnia mea scilicet sunt tua. iiij. regum. xx. Et nota quod caro mundus et demonia sunt inimici Dei et Domini //Diiija – 28a// vilissimi. et tales qui nihil possunt boni retribuere. quanta igitur offensa potest esse Dei a quo habemus omnia contra hominem. qui bona que habet ab eo expendit in horum seruitium. et in suum seruitium non expendit. Ideo conquerens Dominus per Ezechielem. xvi. Sumens de vestimentis meis fecisti tibi excelsa. Ecce mundi vanitas. et fornicata es. ecce carnis delicie. et de auro meo et argento meo. que dedi tibi. fecisti tibi imagines masculinas. Ecce opus dyabolicum scilicet ydolatrie. et post pauca ve ve ve tibi ait Dominus Deus Non sic fecit Dauid et populus suus. qui aurum et argentum et alia innumerabilia bona offerentes in edificium domus Domini dicentes pro alijs. i. Paralipo. xxxix. Tua sunt Domine omnia et que de manu tua accepimus dedimus tibi. Horum igitur exemplo dimissis stultis expensis. bona recepta a Domino sunt in eius seruitium expendenda. Tercij dicunt. libenter irem sed habeo hec et illa negotia que non possum dimittere imperfecta. isti sunt sicut ille de quibus dicitur Luce. xiiij. Qui vocati ad cenam excusauerunt se propter varia negotia. scilicet de villa. de bobus. de uxore. sed ve illis. quia nemo illorum gustauit de illa cena gloriosa. sicut dicitur ibidem. Et hoc idem timendum est de istis. ista siquidem secularia negotia sunt illa retia in fine supplantantia. de quibus dicitur Job. xviij. Immisit in rethe pedem suum et in maculis illis ambulat tenebitur planta eius laqueo. Ideo viri sancti negotia Dei et animarum suarum preferentes huiusmodi negocijs. cauent ab huiusmodi implicationibus. ij. Thimothe ij. Nemo militans Deo implicat se negocijs secularibus. Et si forte ceciderint in huiusmodi vincula sicut fera in rethe. disrumpunt ea pro posse. iuxta illus Psal. Disrumpamus vincula eorum.

<in margine:> Jnuitatio. 27.

Attendite charissimi quod in magnis periculis. ut cum superueniunt hostes. nemo fingit se impotentem. nemo negligit. quin de paupertate sua emat arma. que potest. nemo est qui non relinquit minora negotia propter tantum negotium. Cum igitur tanta immineat modo neccesitas. hostibus fidei superuenientibus. dicat infirmus quia fortis ego sum. sicut dicitur Johelis. iij. Et qui non habet gladium vendat tunicam et si quid aliud habet et emat gladium. prout dicitur Luce. xxij. et dimissis negocijs etiam neccessarijs secundum id quod etiam dicitur Johelis. iij. Concidite aratra vestra in gladios et ligones //Diiijb – 28b// vestras in lanceas. veniat ad crucem ad subueniendum fidei. in qua consistit salus sua et omnium saluandorum. Cantus.

Multi retrahuntur a cruce propter defectum fidei.

Capitulum. xxv.

CIrca octauum notandum quod fides catholica tenet quod per mortale peccatum incurrit homo obligationem ad penam eternam. iuxta illud. Mathe. xxv. Ibunt hij in suplicium eternum. cum vero penitet et si dimittatur culpa. non tamen remittitur ei pena ex toto nisi contritio esset ita magna quod per illam se sufficienter puniret. Sed in hoc agitur cum eo misericorditer quod commutatur illa pena eterna in transitoriam. que si non sustinetur in hoc seculo in penitentia. oportebit eum sustinere in purgatorio. non quidem leuem. sed acerbissimam. iuxta illud quod dicitur. i. ad Corinth. iij. Ipse tamen saluus erit sic tamen quasi per ignem. Si vero alicui plena indulgentia conferatur. liberatur plene ab omni huiusmodi pena transitoria, ad quam remanebat obligatus post contritionem predictam. iuxta illud quod dictum est beato Petro. Quodcumque solueris super terram erit solutum et in celis. Mathei. xvi. Hec est fides quam tenendam docent omnes magistri. probantes hoc per rationes et per sacras litteras et per dicta sanctorum. Hec est fides quam tota tenet ecclesia. et a qua nunquam aliquis sanctus discordauit ab origine mundi. Hec est fides cui resistentes in aliquo viri illustres catholici de heresi conuicerunt. et cauendos ab omnibus fidelibus iudicarunt. sed sunt quidam vicini heresij. qui circa fidem istam vacillantes. non faciunt opera vere et viue fidei. sed potius opera infidelium. qui non credentes penas futuras inferni vel purgatorij. nec penitent de peccatis. nec currunt ad remedia contra penas futuras. Esaie. xxi. Qui incredulus est infideliter agit. Isti sunt sicut prima mulier. que ad interrogationem dyaboli vacillans circa comminationem Domini de morte factam. et dicens. ne forte moriamur. et penam comminatam incurrit et totum mundum secum damnauit.

Item isti sunt etiam sicut increduli in diebus Noe. per fidem de comminatione sibi facta. ut aptaret sibi archam in salutem. Sicut dicitur ad Hebreos undecimo. Ipsi increduli. //29a// Sicut dicitur prime Petri. iij. Edebant et bibebant et uxores ducebant quousque creuit diluuium et perdidit omnes. sicut dicitur Luce xviij.

Item isti sunt sicut sodomite generi Loth. quibus cum de mandato angelorum Loth prediceret perditionem ciuitatis. suadens eis ut egrederentur. visus est eis quasi ludens loqui. sicut dicitur Gene. xix. Et increduli verbis eius edebant et bibebant. emebant et vendebant plantabant et edificabant. die autem qua Loth exiuit de sodomis per fidem quam habebat de comminatione predicta. pluit Dominus ignem et sulphurem de celo. et perdidit omnes. sicut dicitur Luce. xviij. Ve ve imitatoribus istorum. qui sicut dicitur in prouerbio vulgari de fatuo. non credeunt quousque accipiunt. Peiores autem isti niniuitis. quorum ciuitatem Dominus disposuerat desperdere. sed ipsi ad predicationem unius hominis crediderunt Deo. et ad remedium confugientes penitentie. penam comminatam euaserunt. sicut dicitur Jone. iij. Isti vero uniuersitati totius ecclesie minus credentes penis futuris. ad remedium penitentie et indulgentiarum non confugiunt. et ideo grauius in die iudicij quam niniuite infideles habebunt. Luce. vi. Viri niniuite surgent in iuditio cum generatione hac. et condemnabunt eam. quia penitentiam egerunt ad predicationem Jone prophete. Preterea notandum quod populus iudaicus qui specialiter notatus est de incredulitate. iuxta illud quod Luce v. dicitur. Populo huic factum est cor induratum et incredulum. Tria mala incurrit propter incredulitatem suam. Primum fuit exclusio a terra promissionis sibi promissa. ad Hebre. iij. Non potuerunt ingredi in requiem ipsius propter eorum incredulitatem. Secundum fuit prouocatio Dei ad iracundiam flagellantem. Ecclesiast. xvi. In gente incredibili exardebat ira. Tercium fuit finalis eorum destructio propter hoc enim. quia non credebant prophetis sanctis comminantibus eis ex parte Dei. Aliqui deiecti fuerunt ultra montes caspios. aliqui in babilonem. aliqui in terra sua destructi. nec non sicut apparet per totum mundum dispersi et deiecti Baruch primo. Eramus incredibiles ad Dominum Deum nostrum. et adheserunt nobis mala multa et maledictiones quas constituit Dominus Moysi. Timendum est igitur istis incredulis christianis. ne ipsis accidat in re quod illis accidit in figura videlicet ne ad vitam ingredientur eternam. et iram grauem Dei incurrant. et ne finaliter damnati in corpore et anima destruentur.//29b// Johan. iij. Qui incredulus est filio non videbit vitam eternam. ecce primum sed ira Dei super eum. ecce secundum. et non ad horam sed finaliter. unde dicit manet. ecce tercium. Horum vero contraria promittuntur bonis et fidelibus crucesignatis videlicet vita eterna. et larga Dei misericordia. et liberatio ab omni pena futura. quia ergo tot mala sequuntur ex huiusmodi incredulitate. bene dicitur Eccle. i. Ne sis incredibilis timori Domini. id est circa illa que Domini timorem inducere possunt. qui autem sic timent per timorem istum. inducuntur ad remedia ista contra penas futuras. Ecclesiasti. iij. Qui timent Dominum custodiant mandata eius. et pacientiam habebunt in aduersis scilicet usque ad inspectionem illius debentes. Si penitentiam non egerimus incidemus in manus Dei non in manus hominum. Secundum magnitudinem enim ire illius. sic misericordia illius cum ipso est. q. d. Et bene debemus agere penitentiam propter istum timorem. quia sicut est magnitudo ire illius super inpenitentes. ita et magnitudo misericordie istius super penitentes. Hinc est quod viri sancti firmiter credentes que dicuntur de penis futuris ut illam euadant. eligunt potius in hoc mundo puniri. unde Abacuck. iij. Ingrediatur putredo in ossibus meis et subter me scateat ut requiescam in die tribulationis. Et Job. x. Dimitte me ut plangam paululum dolorem meum. antequam vadam ad terram tenebrosam. et opertam mortis caligine. id est potius hoc quam illud. Et Augustinus. Domine hic ure. hic seca. ut in eternum parcas.

<in margine:> Jnuitatio. 28.

Ecce charissimi videtis quantum viri sancti non solum crediderunt. sed et timuerunt penas futuras. et timentes ad remedia contra eas in presenti confugerunt. Vos ergo relicta fatuitate incredulorum. eorum sapientiam imitemini. quia sicut dicitur Eccle. Homo sensatus credit legi Dei. Audite

Item vel iterum. quod dicitur in eodem. xx <illegibile> Qui timetis Dominum credite illi et non euacuabitur merces vestra. et illud quod dixit Josaphat populo. ij. Paralipo. xx. Credite in Domino Deo vestro et securi eritis credite prophetis eius et cuncta eueniant vobis prospera. In fide ergo et spe et per crucem plenam consequamini indulgentiam peccatorum. et ut omnes penas futuri seculi euadatis. et ad gaudia perueniatis eterna. venite ad crucem. Cantus. //30a//

De nouem que faciunt consolationem huiusmodi peregrinorum.

Capitulum. xxvi.

CIrca consolationem peregrinorum notandum quod peregrini propter alleuiationem tedij laboris et fatigationis solent indigere aliquibus consolationibus. Sunt autem multa ex quibus possunt multimode consolationes istis peregrinis euenire. Primum est gaudium conscientie. Sunt enim multi qui nunquam plene fuerunt confessi nunquam vere penitentes. nunquam absoluti a multis excommunicationibus vel vicijs aliquibus. nunquam satisfecerunt de iniurijs alienis. nunquam habuerunt bonam concordiam cum vicinis suis. His autem qui huiusmodi sunt. quod gaudium esse potest ex quacumque re de foris veniente. cum conscientia eos semper corrodat interius. Porro boni peregrini crucesignati de omnibus istis se expediunt. et sic transeunt ad gaudium conscientie. nunquam ante expertum a multis. quod tantum est. quod vocatur ab apostolo quasi quedam gloria. gloria inquit nostra est testimonium conscientie nostre. O quantam materiam non solum gaudendi sed etiam cantandi habent huiusmodi peregrini et dicendi istud Psalmisti. Cantabiles mihi erant. id est materiam cantandi dabunt iustificationes tue. in loco peregrinationis mee. Secundum est securitas de salute. Sunt enim multi qui viuentes in peccatis certi sunt de damnatione. si veniat mors ex inprouiso. Sunt aliqui qui sunt in statu dubio. etiam si faciant alias peregrinationes vel alia bona multa. Sed sunt alij qui sunt omnino securi de salute dummodo peniteant. et tales sunt doni crucesignati. si enim contingat eos mori in hoc itinere statim euolant in celum. Unde in miraculis beate virginis legitur. quod cum quidam crucesignati transirent mare. et orta tempestate nauis confracta fuisset. quidam euadentes in scapha. viderunt tot columbas ascendentes in celum. quot crucesignati fuerant submersi in mari. O quanta consolatio potest esse tali peregrino. qui in omni periculo siue maris siue belli siue infirmitatis siue mortis subite. securus est de salute. Prouerbi. xv. Secura meus quasi iuge comicum. Tercium est societas bona. Sicut enim solitudo est peregrino occasio //30b// tristicie. ita bona societas cum alij precedunt alij subsequuntur. alij sunt a dextris. alij sunt a sinistris. alij cantant. alij rumores referunt. alij ludunt. alij alios iuuant. alij alios confortant. et similia. solent esse ad magnam consolationem. que autem potest esse melior societas quam crucesignatorum peregrinantium. in qua sunt tot magnates, tot nobiles, tot clerici. tot boni viri. tanta multitudo populi societas inquam. in qua diuites subueniunt pauperibus. fortes debiles. maiores non grauant minores. sed mutuo se iuuant inuicem omnes. Societas in qua non est inuidia. non est discordia. non sit inuicem iniuria. sed omnes uno animo sunt in seruitio Ihesu Cristi. Ecce inquit quam bonum et quam iocundum habitare fratres in unum. quanto magis est iocundum tot fratres in Christo simul stare. simul ambulare. simul transfretare. simul tentoria collocare. simul Christi hostes inuadere. simul paratos esse ad exequendum Domini voluntatem. Quartum est ducatus angelicus. Sunt enim quidam deputati singulis hominibus. iuxta illud. Angelis suis mandauit de te. Alij vero qui presunt exercitibus diuinis. iuxta illud. quod dicitur Josue quinto. Princeps sum exercitus. Pie autem credi potest quod exercitus christianorum tendens in terram sanctam contra infideles. habeant aliquem magnum ductorem. cum exercitus iudeorum pergens ad eandem terram ad expellendum inde gentiles. hoc idem habuerunt iuxta illud. quod dicitur Exodi. xxxiij. Tu autem vade et duc populum istum quo locutus sum. et angelus meus precedat te. Cum autem habere aliquem magnum ductorem mortalem. cedat ad consolationem totius exercitus quanta debet esse consolatio peregrinorum exercitui. qui habent tantum celestem ductorem. Ideo dicitur. ij. Machabe. xi. quod cum gentiles ingressi Judeam obsedissent presidium quoddam quod erat. quinque stadijs distans a Jerusalem et Judas scum suis et populo volentes succurrere rogassent Dominum. ut bonum angelum mitteret ad salutem Jsrahel. et apparuisset eis precedens equus in veste candida. armis aureis. hastum vibrans qui putatur angelus fuisse. benedixerunt omnes Dominum et conualuerunt armis. non solum homines et bestias ferocissimas scilicet et muros //31a// ferreos parati penetrare. Ecce quanta consolatio orta est ex hoc. Quintum sunt orationes ecclesie. Orat siquidem quasi tota ecclesia pro istis peregrinis sicut et orabat pro Petro quando erat in carcere. Dicitur quod cum rege Philippo transeunte mare pro subsidio terre sancte orta fuisset grauis tempestas de nocte et frequenter quesiuisset a nautis rex Philippus qua esset hora noctis. et tandem fuisset responsum ei quod erat ultra media noctem. consolatus est omnis dicens. animo nolite timere. quia iam surrexerunt in Francia religiosi et alij boni viri. qui orant pro nobis. et liberati sunt. Nec mirum si tantam fiduciam habens in orationibus ecclesie consolatus est quia sunt efficatie maxime Math. xviij. Dico vobis si duo ex vobis super terram consenserint. de omni re quam petierint fiat eis a patre meo. qui in celis est. quanto magis quando tota ecclesia postulat. confidendum est quod fiat quod postulat. et consolatio debet esse illis pro quibus oratur. Sextum est sanctorum subsidium. pro quo notandum quod dicitur. ij. Mach. xv. quod Onias qui fuit summus sacerdos. et vir bonus. a puero virtutibus exercitatus apparuit. inde pugnaturus contra infidelem Nichanorem. manus protendens et orans pro populo iudeorum. Similiter et Jeremias vir etate et gloria. mirabilis amator fratrum et populi Jsrahel. pro quo multum orauit. qui et extendens dextram dedit. Jude gladium aureum dicens. Accipe gladium sanctum munus a Deo. in quo deijcias aduersarios populi mei. Si autem sancti veteris testamenti sic solliciti fuerunt pro illo populo antiquo contra infideles pugnaturo. quomodo non est magis credendum quod apostoli et alij qui populum christianum genuerunt in Christo. iuuent christianum exercitum contra infideles pergentem. In historia Anthiocena legitur. quod capta Anthiochia beatus Lucas apparuit cuidam Furiano in Tripoli dicens quod veniebat de Anthiochia. ubi Dominus congregauerat celi militiam et apostolos et martires ad pugnandum cum nostris contra Turcos. et post modicum habuerunt nostri victoriam mirabilem et insperatam de turcis. Inde est quod dicitur in Psal. Leuaui oculos meos in montes. id est ad sanctos. unde veniet auxilium mihi. O quantum gaudium quantam leticiam. possunt habere. qui tales se confidunt adiutores habere. Ideo dicitur. ij. Macha. xv. Exposito digno. fide somno. scilicet de adiutorio. Onie et Jeremie omnes letificati sunt. //31b// Septimum est mirabilium memoria antiquorum que fecit similibus peregrinis. Quis enim posset ennarrare quot et quanta miracula fecit. quot et quantas gloriosas victorias dedit. quot et quantas visiones celestes ostendit pro illo populo ascendenti de Egipto de mandato suo. ad terram sanctam purgandam a gentibus et suo seruitio acquirendam. Qui autem vult scire quomodo similia miracula fecerit in prima peregrinatione crucesignatorum quando tota terra sancta fuit acquisita et quomodo similia quando rex Francorum Philippus et rex Anglorum Richardus recuperauerint Achaon. iam a soladino occupatam. et quedam alia loca acquisierunt. legat historias Anthiocenam et transmarinam. O quanta consolatio potest ex his nasci nostris peregrinis. Nunquid enim abbreuiata est manus Domini. ut similia non posset. Hec sunt que Moyses memoranda dicebat populo dicens Deutro. vij. Recordare que fecerit Dominus Deus tuus Pharaoni regi Egipti et cunctis Egiptijs plagas maximas quas viderunt oculi tui et signa atque portenta. manum quia robustam et extentum brachium. ut educeret te Dominus Deus tuus sic faciet cunctis populis quos metuis. Hec sunt que Judas Machabeus referebat ad populi consolationem. ij. Mach. xv. ubi dicitur. Judas Machabeus autem confidebat semper cum omni spe auxilium de celo affuturum. et hortabatur suos ne formidarent. sed in mente haberent adiutoria sibi facta de cele et nunc sperarent ab omnipotenti sibi affuturam victoriam. Octauum est conditio terre ad quam tendunt isti peregrini. Terra siquidem illa sancta dicitur in psalmo desiderabilis. Quis enim non desiderat videre terram illam unde in Adam contraximus originem. Terra iterum de qua manauit nostra regeneratio baptismalis. terra inquam unde venit nostra salus quam Dominus est operatus in ea. Letatus sum inquit Psalmista in his que dicta sunt mihi in domum Domini ibimus. Quare hoc nisi quia erat domus desiderata. Eadem ergo ratione debent gaudere peregrini considerantes quam desiderabilis debet esse peregrinatio omni homini christiano ad videndum terram illam ad quam ducit ista peregrinatio. Nonum est confidentia de Dei adiutorio. Dominus siquidem non dicitur esse cum aliquibus quando non vult eos iuuare Deutro. ij. Nolite descendere necque pugnetis non enim sum vobiscum ne cadatis coram inimicis vestris. Econtra dicitur esse cum aliquibus quando iuuat eos Jeremie. xxx. Non erit quem formides quam ego tecum sum //32a// scilicet ad adiuuandum. Pie autem credi potest quod Dominus qui fuit cum exercitu suo antiquo. exercitu ascendenti ad terram promissionis. secundum illud Exodi. xxxiij. Et verbum illud quod locutus es faciam. scilicet quod ipsemet precedam vos. qui etiam promittit cum fidelibus suis esse usque ad consumationem seculi Mathei ultimo. cum exercitu peregrinorum istorum esse debeat ad adiuuandum eos. Si autem consolatio est peregrino habere secum aliquam de cuius adiutorio confidere possit in omni sua necessitate. quanto maior debet esse consolatio in infinitum habere Deum secum adiutorem. Ideo dicitur Agge. ij. populo qui ascendebat in Jerusalem. Confortare omnis populus terre dicit Dominus exercituum. et facite quoniam ego vobiscum sum.

<in margine:> Jnuitatio. 29.

O felices peregrini qui habent gaudium conscientie. qui securi sunt in omnem euentum de salute. qui pergunt in tam bona societate. qui habent ducatum angelicum. qui orationibus ecclesie fulciuntur. qui sanctorum vallantur subsidijs. qui sunt in illa peregrinatione. quam Deus olim tot mirabilibus insigniuit. qui tendunt ad terram desiderabilem omnibus fidelibus ad videndum. et qui Deum secum esse confidere possunt. Qui ergo vult esse particeps tam beatarum consolationum veniat et accipiat signum crucis. et adiungat se peregrinis istis. Cantus.

Sequuntur themata ex tota biblia ad predicandum crucem.

Capitulum. 27.

1) EGredere de terra tua. et de cognatione tua. et de domo patris tui. et veni in terram quam monstrauero tibi. Gene. xiij. ca. 2) Jacob conuocato omni domo sua ait. Abijcite Deos alienos. qui in medio vestri sunt. et mundamini. ac mutate vestimenta vestra. surgite et ascendamus in Bethel et faciamus ibi altare Domino. Gene. 35. 3) Venit Amalech et pugnauit contra Jsrahel in Raphadum. dixitque Moyses Josue. Elige viros et egressus pugna contra Amalech cras. Exodi. xvij. 4) Nota precedentia et sequentia. Si quis est Domini iungatur mecum scilicet ad assumendum vindictam de ydolatris. Exodi. xxxij. 5) Eleuata est nubes de tabernaculo federis profectique sunt filij Jsrahel per turmas suas. Numeri. x. 6) Dixit Moyses Heliab filio Raguel. madianiti sui cognati. Proficiscimur ad locum quem Dominus daturus est nobis. veni nobiscum //32b//ut bene faciamus tibi. quia Dominus bona promisit Jsrahel. Numeri. x. 7) Caleph compescens murmur populi. qui oriebatur contra Moysen ait. Ascendamus et possideamus terram quoniam poterimus obtinere eam. Numeri. xiij. 8) Nolite esse rebelles contra Dominum et neque timeatis populum terre huius quia sicut panem eos possumus deuorare. Recessit ab eis omne presidium. Dominus nobiscum est nolite timere. Numeri. xiiij. 9) Josue quoque in isto tempore precepit Moyses dicens. Oculi tui viderunt que fecit Dominus Deus noster duobus his regibus. sic faciet omnibus regnis ad que transiturus es ne timeas eos. Dominus enim noster pugnabit pro nobis. Deutro. iij. 10) Si audieris in una urbium tuarum quam Dominus Deus tuus dabit tibi ad habitandum dicentes. Egressi sunt filij Belial de via bona. et auerterunt habitatores urbis tue atque dixerunt. Eamus et seruiamus dijs alienis quos ignoratis. quare solicite et diligenter rei veritate inspecta. si inueneritis verum esse quod dicitur et abhominationem hanc apud te perpetratam. statim percutias habitatores istius urbis in ore gladij. et delebis eam et omnia que in illa sunt usque ad pecora. Deutro. xiij. 11) Viriliter agite et confortamini et nolite timere. nec paueatis ad conspectum eorum. quia Dominus Deus tuus ipse est ductor tuus. et non dimittet te. neque derelinquet te. Deutro. xxxi. 12) Ascendit Josue de Galgalis. et omnis exercitus pugnatorum eius cum eo viri fortissimi. dixitque Dominus ad Josue. In manus enim tuas tradidi illos. nullusque tibi resistere poterit. Josue. x. 13) Usquequo marcetis ignauia et non intratis ad possidendam terram quam Dominus Deus patrum vestrorum dedit vobis. Josue. xviij. 14) Qui propria voluntate obtulistis discrimini benedicite Dominum. Judi. v. 15) Stelle manentes in ordine et cursu suo aduersus Sysaram pugnauerunt. Judicum. v. 16) Factum est autem cum Samuel offerret holocaustum philisteis inire bellum contra Jsrahel. Intonuit autem Dominus fragore magno in die illa super philestijm. et exterruit eos. et cesi sunt a filijs Jsrahel. i. regum. vij. //Ea – 33a// 17) Insilijt spiritus Domini in Saul cum audisset hec verba et iratus est furor eius nimis. et assumens utrumque bouem concidit in frusta. misitque in omnes terras Jsrahel per manum nunciorum dicens. Quicumque non exierit et secutus fuerit Saul et Samuelem sic fiat bobus eius. Inuasit ergo timor Domini populum. et egressi sunt quasi vir unus scilicet contra illos qui inuaserant suos. i. regum. xi. Nota precendentia et sequentia. 18) Hec dicit Dominus exercituum recensui quecunque fecit Amalech Jsrahel quod restitit ei in via cum ascenderent de Egipto. Nunc ergo vade et percute Amalech et demolire uniuersa eius. i. regum. xv. 19) Et nunciauerunt Dauid dicentes Ecce philistini oppugnant Zeilam <: Ceilam> et disrumpunt areas. Consuluit quia Dominum Dauid dicens. Num vadam et percutiam philisteos. Et ait Dominus ad Dauid. Vade et percute philisteos et salues Zeilam <: Ceilam> scilicet ecclesiam. i. regum. xxiij. 20) Consuluit Dauid Dominus dicens. Persequar an non latrunculos hos et comprehendam eos. Dixit ei Dominus. Persequere. absque dubio enim comprehendes eos et excuties predam. i. regum. xxx. Nota precedentia et sequentia. 21) Esto vir fortis et pugnemus pro populo nostro et pro ciuitate Dei nostri Dominus enim faciet quod bonum est in conspectu suo. ij. regum. x. 22) Contraxit Dauid omnem populum et transiuit Jordanem et venit in Elama et direxerunt syri aciem et aduerso Dauid et pugnauerunt contra eum fugeruntque syri a facie Jsrahel. ij. regum. x. 23) Et ait Urias ad Dauid. Archa Dei et Jsrahel et Juda habitant in papilionibus. et Dominus meus Joab et serui Domini mei super faciem terre manent. et ego ingrediar domum meam ut comedam et bibam et dormiam cum uxore mea. Per salutem tuam et per salutem anime tue non faciam hanc rem. ij. regum. xi. 24) Persequar immicos meos et conteram et non reuertar donec consumam eos. ij. regum. xxij. 25) Egressi sunt pueri principum prouinciarum ac reliquus exercitus sequebatur et percussit unusquisque virum qui contra se veniebat. fugerunt que syri et persecutus est eos rex Jsrahel. iij. regum. xx. 26) Accedens propheta ad regem Jsrahel dixit. vade et confortare et cito vide quid facias sequenti enim anno rex syrie ascendet contra te. iij. regum. xx . 27) In diebus Saul preliati sunt contra agarenos. et interfecerunt illos habitaueruntque pro eis in tabernaculis eorum. primi. Paralipo. v. //Eb – 33b// 28) Filij Ruben et Gaad et dimidia tribus Manasse. viri bellatores scuta portantes et gladios. et tendentes arcum. eruditique ad prelia quadragintaquatuor milia. et septingenti sexaginta procedentes ad pugnam. dimicauerunt contra agarenos. Jthurei vero et Naphei et Nodab prestiterunt eis auxilium. traditique sunt in manus eorum agareni et uniuersi qui fuerunt cum eis. quia Dominum inuocauerunt dum preliarentur. et exaudiuit eos. eo quod credidissent in eum. ceperuntque omnia que possiderant. i. Paralipo. quinto capitulo. 29) Unxerunt Dauid regem super Jsrahel. iuxta sermonem Domini quem locutus fuerat in manu Samuel. abijt quoque Dauid et omnis Jsrahel in Jerusalem. hec est Jebus. ubi erant Jebuzei habitatores terre. dixeruntque qui habitabant Jebuzei ad Dauid. non ingredieris huc. porro Dauid cepit arcem suam que est ciuitas Dauid dixitque. Omnis qui percusserit Jebuzeum in primis erit prineeps et dux. i. Paralipo. xi. Egressus est contra Judam Zara ethiops cum exercitu suo decies centena milia. et curribus trecentis. et venit usque Maresa. Porro Asa perexit obuiam et instruxit ad bellum aciem. in valle Sephata. que est iuxta Maresa. et inuocauit Dominum et ait Domine non est apud te ulla distancia. utrum in paucis auxilieris aut in pluribus. Adiuua nos Domine Deus noster. In te et in tuo nomine habentes fiduciam venimus contra hanc multitudinem. Dominus Deus noster es tu. non preualeat contra te homo. Exterruit itaque Dominus ethiopes coram Asa et Juda et fugerunt ethiopes. et persecutus est eos Asa et populus qui erat cum eo. ij. Parali. xiiij. 31) Cum audisset Asa verba scilicet et propheciam Azarie filij Obeth prophete confortatus est et abstulit ydola de omni terra Juda et Beniamin. et de urbibus quas ceperat. montis Effraim. et dedicauit altare Domino. quod erat ante porticum domus Domini. secundi. Paralipo. xv. 32) Constituit Ezechias principes bellatorum in exercitu. et conuocauit uniuersos in platea porte ciuitatis. et locutus est ad cor eorum dicens viriliter agite et confortamini et nolite timere. nec paueatis regem asyriorum et uniuersam multitudinem que est cum eo. multo enim plures sunt nobiscum quam cum eo. cum illo enim est brachium carneum. nobiscum Dominus Deus noster. qui auxiliator noster est. pugnabitque cum nobis. confortatusque est populus huiusmodi verbis Ezechie regis Iuda. ij. Parali. xxxij. 33) Quis est in vobis de uniuerso populo nomini. sit Deus illius cum eo. //Eija – 34a//ascendat in Jerusalem que est in Iudea. et edificiet domum Domini Dei Jsrahel. Ipse est Deus que est in Jerusalem. et omnes reliqui in cunctis locis ubicumque habitant adiuuent eum viri de loco suo argento et auro et substantia et pecoribus. primi Esdre primo eapitulo. 34) Hec dicit Cyrus rex persarum. Omnia regna terre dedit mihi Dominus Deus celi. et ipse precepit mihi ut edificarem sibi domum in Ierusalem que est in Iudea.<sine loco Scripture: I Esdrae. i.> 35) Nationes ex longinque ad te uenient. et munera deferentes adorabunt in te Dominum. et terram tuam in sanctificationem habebunt. nomenque magnum adorabunt in te. maledicti erunt qui contemserint te. Thobie. iij. 36) Memores estote Moysi serui Dei qui Amalech confidentem in virtute sua. et in exercitu suo et in clipeis suis et in curribus suis et in equitibus suis. non inferro pugnando sed precibus sanctis adorando deiecit. sic prostrati erunt uniuersi hostes Jsrahel si perseueraueritis in hoc opere quod cepistis. Judith. iiij.

De thematibus sumptis ex libris Job. Psalterio. et Sapiencialibus. et Machabeorum.

Lapidem caliginis et umbram mortis diuidit torrens a populo peregrinante. Job. xxxviij. 2) Conterebam molas iniqui et de dentibus eius aufferebam predam. Job. xix. 3) Ad dexteram orientis calamitates mee illico surrexerunt. pedes meos subuerterunt et compresserunt quasi fluctibus semitis suis dissipauerunt itinera mea. insidiati sunt mihi et preualuerunt et non fuit qui ferret auxilium. Job. xxx. 4) Astiterunt reges terre et principes conuenerunt in unum aduersus Dominum et aduersus Christum eius. Disrumpamus vincula eorum et proitiamus a nobis iugum ipsorum. Psal. 5) Ab insurgentibus in me exaltabis me. a viro iniquo eripias me propterea confitebor tibi in nationibus Domine et nomini tuo psalmum dicam. Psal. 6) Tu es ipse rex meus et Deus meus qui mandas salutes Jacob in te inimicos nostros ventilabimus cornu et in nomine tuo spernemus insurgentes in nobis. Psal. Nota precedentia et sequentia. 7) Memor esto Domine congregationis tue quam possedisti ab initio. redemisti virgam hereditatis tue. mons Syon in quo habitasti in eo leua manus tuas in superbias eorum in finem quanta malignatus est inimicus in sancto. Psal. 8) In mari via tua et semite vie in aquis multis. <sine loco scripture> 9) Abstulit sicut oues populum suum et perduxit tanquam gregem in deserto //Eijb – 34b// et deduxit eos in spe et non timuerunt et inimicos eorum operuit mare et induxit eos in montem sanctificationis sue montem quem acquisiuit dextera eius et eiecit a facie eorum gentes et forte dimisit eis terram in funiculo distributionis. Psalm. 10) Deus venerunt gentes in hereditatem tuam polluerunt templum sanctum tuum. Ecce inimici tui Domine sonuerunt et qui oderunt te extulerunt caput. Super populum tuum malignauerunt consilium. et cogitauerunt aduersus sanctos tuos. Dixerunt venite et disperdamus eos de gente. Psalm. 11) Pone principes eorum sicut Areb et Zeb et Zebee et Salmana omnes principes eorum qui dixerunt hereditate possideamus sanctuarium Dei. Deus meus pone illos ut rotam et sicut stipulam ante faciem venti sicut ignis qui conburit siluam et sicut flamma conburens montes. ita persequeris illos in tempestate tua et in ira tua conturbabis eos. Psalm. 12) Quis consurget mihi aduersus malignantes. aut quis stabit mecum aduersus operantes iniquitatem. Psalm. 13) Da nobis Domine auxilium de tribulatione quia vana salus hominis in Deo faciemus virtutem et ipse ad nichilum deducet inimicos nostros. Psalm. 14) Nonne qui oderunt te Domine oderam et super inimicos tuos tabescebam. Perfecto odio oderam illos. Psalm. 15) Sapientia edificauit sibi domum. excidit calumnas septem immolauit victimas suas. miscuit vinum et posuit mensam suam. misit ancillas suas ut vocaret ad arcem et ad menia ciuitatis scilicet ecclesie defendende. proverbum. 9 16) Frater qui iuuatur a fratre quasi ciuitas fortis. prouerbiorum. xviij. 17) Tempus belli et tempus pacis. Ecclesiastici. iij. 18) Equitatui meo in curribus pharaonis assimilaui te amica mea scilicet ecclesia. Can. i. l9) Capite nobis vulpes paruulos que demoliuntur vineas. nam vinea nostra floruit. Can. ij. 20) En lectulum Salomonis. lx. fortes ambiunt ex fortissimis Jsrahel qui sunt omnes tenentes gladios et ad bella doctissimi. Can. iij. 21) Sicut currus <sic: turris> Dauid collum tuum que edificata est cum propugnaculis. mille clipei pendent ex ea omnis armatura fortium. Canticorum. iiij. 22) Que est ista que progreditur quasi aurora consurgens pulchra vt luna. et electa ut sol. terribilis ut castrorum acies ordinata scilicet ecclesia. Canticorum. vi. 23) Quid videbis in Sulamite. nisi choros castrorum. Canticorum. vij. //Eiija – 35a// 24) pone me sicut signaculum. scilicet per crucis assumptionem. super cor tuum ut signaculum super brachium tuum. quia fortis est ut mors dilectio dura ut infernus emulatio. Can. ultimo. 25) Accipiet armaturam in ultionem inimicorum. Sapien. v. 26) Sapientia populum iustum et semen sine querela liberauit a nationibus que illum opprimebant. intrauit autem in animam serui Dei et stetit contra reges horrendos in portentis et signis. et reddidit iustis mercedem laborem suorum. et deduxit eos in via mirabili et fuit illis in velamento diei et luce stellarum nocte. et transtulit illos per mare rubrum. et transuexit illos per aquam nimiam. Sapientie. x. 27) Illos antiquos inhabitatores terre sanete tue quos exhorruisti. quam odibilia tibi opera faciebant perdere voluisti a medio sacramento tuo per manus parentum nostrorum ut dignam perciperent peregrinationem puerorum Dei que tibi omnium carior est terra. Sapien. xij. 28) Exiguo ligno commendant homines animas suas et transeuntes mare per ratem liberati sunt. Sapientie. xiiij. 29) Sedes ducum superborum euertit. et sedere fecit mites pro eis iudices gentium superbarum arefecit Deus. et plantauit humiles ex ipsis gentibus terras gentium euertit Dominus et perdidit eos usque ad fundamentum. Eccl. x. 30) Alleua Domine manum tuam super gentes alienas ut videant potentiam tuam. sicut enim in conspectu eorum sanctificatus es in nobis sic in conspectu nostro magnificaberis in eis. Eccl. xxxvi. Nota precedentia et sequentia. 31) Fortis in bello Jhesus naue successor Moysi in prophetis qui fuit magnus scilicet nomine suum maximus in salutem electorum Dei impugnare insurgentes hostes ut consequantur hereditatem Israhel. Ecclesi. xlvi. 32) Ibunt populi multi et dicent. venite ascendamus ad montem Domini et ad domum Dei Jacob. Esaie. ij. 33) Congregamini populi et vincimini. inite consilium et dissipabitur loquimini verbum et non fiet. quia nobiscum Deus. Esaie. viij. 34) Leuabit Dominus signum in nationes et congregabit profugos Jsrahel et dispersos Juda colliget a quatuor plagis terre. et aufferetur zelus Effraim. et hostes Juda peribunt. Esaie. xi. 35) Super montem caliginosum (scilicet Machometum cum suis) leuate signum et exaltate vocem. leuate manum. et ingrediantur portas duces. Ego mandaui sanctificatis meis et vocaui fortes meos in ira mea exul //Eiijb – 35b//tantes in gloria mea. Esaie. xiij 36) Affer filios meos de longe. et filias meas ab extremis terre. et omnem qui inuocat nomen meum in gloriam meam. Esaie. xliii. 37) Transite transite transite per portas. preparate viam populo planum facite iter et eligite lapides et leuate signum ad populos. Esaie. lxij. 38) Effunde Domine indignationem tuam super gentes que non cognouerunt te et super prouincias que nomen tuum non inuocauerunt qui comederunt Iacob et deuorauerunt eum et consumpserunt illum et decus eius dissipauerunt. Jer. x. 39) Erit dies in que clamabunt custodes in monte Samarie. et in monte Effraim surgite et ascendamus in Syon ad Dominum Deum nostrum. Jere. xxxi. 40) Auditum audiui a Domino et legatus ad gentes missus sum. congregamini et venite contra eam et consurgamus in prelium. Jeremie. xlix. 41) Preperami<ni> contra Babilonem per circuitum omnes qui intenditis archam debellare eam. non parcatis iaculis quia Domino peccauit. Jeremie. l. 42) Leuate signum in terra. clangite buccina in montibus. sanctificate super eum gentes. Jeremie. li. 43) Recordamini Domini procul. et Jerusalem ascendat super cor vestrum. Jere. li. 44) O vos omnes qui transitis per viam. attendite et videte si est dolor vester sicut dolor meus. Trenorum primo capitulo. 45) Vide Domine quid acciderit nobis et respice opprobrium nostrum hereditas versa est ad alienos. Trenorum. ultimo. 46) Exurge Jerusalem et sta in excelso et respice ad montem et vide collectos filios ab oriente solis usque ad occidentem in verbo sancti gaudentes Dei memoria. Baruch. v. 47) Omnem super quem videritis thau ne occidetis. Exechielis. x. 48) Hec dicit Dominus Deus. congregabo vos de populis. et adunabo vos de terris in quibus dispersi estis. dabo quod vobis humum Jsrahel. Ezechie. xi. 49) Sanctificate bellum. suscitate robustas. ascendant omnes viri bellatores. concidite aratra vestra in gladios. et ligones in lanceas. infirmus dicat quia ego fortis sum. erumpite et venite omnes gentes de circuitu et congregamini. ibi occidere faciet Dominus robustos tuos. Johel. ultimo. Auditum audiuimus a Domino. et legatum ad gentes misit. surgite et congregamini aduersus Edom in prelium Abdie. circa principium unici capituli. 51) Circumdabo domum meam ab his qui militant mihi euntes et reuer//Eiiija – 36a//tentes et non transibit super eos ultra exactor. zach. ix. Sequitur de libris Machabeorum. 52) Et dixit Mathathias. ve mihi ut quid natus sum videre contritionem populi mei et contritionem ciuitatis sancte. i. Mach. ij. 53) Et ecce sancta nostra et pulchritudo nostra et claritas nostra desolata est et coinquinabunt eam gentes. quid ergo nobis adhuc viuere. eodem. 54) Nunc ergo o filij emulatores estote legis et date animas vestras pro testamento patrum. et mementote operum patrum. que fecerunt in generationibus suis. et accipietis gloriam magnam et nomine eternum. Eodem. 55) Et surrexit Judas qui dicebatur Machabeus filius Mathathie. pro eo et adiuuabant eum omnes fratres eius. et uniuersi qui se coniunxerat patri eius et preliabantur prelium Jsrahel cum leticia. Jbidem. iii. capitulo. 56) Et dixerunt unusquisque ad proximum suum. erigamus deiectionem populi nostri et pugnemus pro populo nostro et pro sanctis nostris. Eodem. 57) Accingimini et estote parati in mane ut pugnetis aduersus nationes has que conuenerunt disperdere nos et sancta nostra. quam melius est nobis mori in bello quam videre mala gentis nostre et sanctorum. Sicut autem fuerit voluntas in celo sic fiat. Eodem. 58) Dixit Judas viris qui secum erant. Ne timeatis multitudinem eorum et impetum eorum ne formidatis. mementote quod salui facti sunt patres nostri in mari rubro cum sequeretur eos pharao cum exercitu multo. et nunc clamemus in celum et miserebitur nostri Deus noster et memor erit testamenti patrum nostrorum et conteret exercitum istum ante faciem nostram. Jbidem quarto capitulo. 59) Conuenit ecclesia magna cogitare quid faceret fratribus suis qui in tribulatione magna erant et expugnabantur a gentibus. ibidem. v. ca. 60) Et mandauit Judas dicens. Neminem hominem reliqueritis sed veniant omnes ad prelium et transfretauit ad illos prior et omnis populus post eum et contrite sunt omnes gentes a facie eorum. ibidem. v. 61) Et congregauit Iudas uniuersos Jsrahelitas. qui erant a Gallilea a minimo usque ad maximum. et uxores eorum et natos et exercitum magnum valde ut venirent in terram Juda. Eodem. v. ca. 62) Et voluerunt inimici iudeorum calcare sancta auertere regionem ipsorum et extendere manus in sancta sanctorum. tunc restitit Symon et pugnauit pro gente sua. et erogauit pecunias multas. et armauit// Eiiijb – 36b// viros virtutis gentis sue et dedit illis stipendia et muniuit ciuitates Iude. Eodem. xiiij. 63) Et vocauit Symon duos filios seniores Judam et Johannem et ait illis Ego et fratres mei et domus patris mei expugnauimus hostes Jsrahel ab adolescentia usque in hunc diem. et prosperatum est in manibus nostri liberare Jsrahel aliquotiens. nunc autem senui. sed estote loco mei et loco fratris mei. et egressi pugnate pro gente vestra. auxilium autem de celo vobiscum sit. Jbidem. xvi. 64) Judas vero Machabeus. et qui cum illo erant letanter introibant castella. et conuocantes cognatos et amicos. et eos qui manserant in iudaismo assumens adiunxit ad se sex milia viros et inuocabant Dominum ut respiceret in populum qui ab omnibus calcabatur. misereretur quoque templo quod contaminabatur ab impijs. misereretur quoque exterminio ciuitatis que esset illico explananda et vocem sanguinis ad se clamantis audiret. memoraretur quoque iniquissimas mortes paruulorum innocentium. et blasphemias nomini suo illatas. et indignaretur super his. At Machabeus congregata multitudine intollerabilis hostibus efficiebatur. ira autem in misericordiam conuersa est. ij. Macha. viij. 65) Ut autem Machabeus et qui cum eo erant cognouerunt expugnari presidia. cum fletu et lachrimis rogabant Dominum et omnis turba simul. ut bonum angelum mitteret ad salutem Jsrahel. et ipse primus Machabeus sumptis armis ceteros adhortatus est simul secum subire periculum. et ferre auxilium fratribus suis. Jbidem. xi. 66) Crudelitatem in sue gentis homines factam ut cognouit Judas precepit viris qui erant cum eo et inuocato iusto iudice Deo venit aduersus interfectores fratrum. Jbidem. xij. Exhortati itaque iude sermonibus bonis valde de quibus extolli posset impetus et iuuenum animam confortari statuerunt dimicare et confligere fortiter ut virtus de negocijs iudicaret. eo quod ciuitas sancta et templum periclitarentur. Eodem. xv.

Sequuntur themata de nouo temtamento. Et ego homo sub potestate constitutus habens sub me milites et dico huic vade et vadit. et illi veni et venit. et seruo meo fac hoc et facit. Quanto magis hoc debent facere milites et serui Christi. Math. viij. Ascendente Ihesu in nauiculam secuti sunt eum discipuli eius. Eodem. //37a// Ascendens Jhesus in nauiculam transfretauit. et venit in ciuitatem suam. Eodem. ix. Nolite arbitrari. quia veni pacem mittere in terram. non veni pacem mittere in terra. sed gladium. veni enim hominem separare aduersus patrem suum. Mathei. x. Qui non accipit crucem suam et sequitur me non est me dignus. Eodem. Impulit Christus discipulos ascendere in nauiculam. et precedere eum transfretum. Mathei. xiiij. Si quis vult post me venire. abneget semetipsum et tollat crucem suam et sequatur me. qui enim voluerit animam suam saluam facere perdat eam qui autem perdiderit animam suam propter me inueniet eam. Ibidem. xvi. Et ascendentes discipuli in nauem abierunt in locum desertum Deorsum et viderunt eos abeuntes et cogitauerunt multi et pedestres et de omnibus ciuitatibus cucurrerunt illuc. Mathei. vi . Et coegit discipulos suos ascendere nauem ut precederent eum transfretum ad Bethsaidam. Eodem. Qui non baiulat crucem suam et sequitur me non potest meus esse discipulus. Luce xiiij. Sed nunc qui non habet gladium vendat tunicam suam et emat gladium. Luce. xxij. Abijt Ihesus trans mare Galilee et sequebatur eum multitudo magna. quia videbant signa que faciebat super his qui infirmabantur. Johan. vi. Et baiulans sibi crucem exiuit in eum qui dicitur Caluarie locum. Jo. xix. Sicut exhibuistis membra vestra inmundicie et iniquitati ad iniquitatem ita nunc exhibete membra vestra seruire iusticie in sanctificationem. Apostolus. Verbum crucis pereuntibus stulticia est his autem qui salui fiunt. id est nobis virtus Dei est. i. ad Corinth. i. Dei adiutores sumus. ad. Corint. iij. contra saracenos. Ecce nunc temporis acceptabile. ecce sunt dies salutis. ad Corinth. vi. Qui autem sunt Christi carnem suam crucifixerunt cum vicijs et concupiscencijs. ad Galatos. quinto. Mihi autem absit gloriari nisi in cruce Domini nostri Ihesu Christi. Gal. ultimo. Ego stigmata Domini nostri Ihesu Christi in corpore meo porto. Eodem. Confortamini in Domino et in potentia virtutis eius. Jnduite vos armatura Dei ut possitis stare aduersus insidias dyaboli factas per machinationem. ad Ephe. vi. //37b// Accipite armaturam Dei ut possitis resistere in die malo et in omnibus perfecti stare. Eodem. Nunc autem flens dico inimicos crucis Christi. Quorum finis est interitus. ad Philip. iij. Certa bonum certamen fidei apprehende vitam eternam. ad Thi. vi. Labora sicut bonus miles Christi. ad Thimo. ij. Bonum certamen certaui. cursum consumaui. fidem seruaui. eodem. iiij. Sancti per fidem vicerunt regna operati sunt iusticiam. et adepti sunt repromissiones. ad Hebre. xi. Per pacientiam curramus ad propositum nobis certamen aspicientes in auctorem et in consumatorem Ihesum. qui proposito sibi gaudio sustinuit crucem confusione contempta atque in dextera sedis Dei sedet. Heb. xij. Exeamus ergo ad eum extra castra improperium eius portantes. Heb. xiij. Quid facitis flentes et affligentes cor meum. ego non solum alligari sed et mori in Jerusalem paratus sum propter nomine Domini nostri Ihesu. verbum est Pauli exponentis se ad crucem in terra illa propter Dominium Deum. Act. xxi. Finem Domini vidistis scilicet quomodo mortuus est in cruce. Jacobi. v. Christus passus est pro nobis. vobis relinquens exemplum ut sequamini vestigia eius. Petri. ij. Christo igitur passo in carne et vos eadem cogitatione armemini. Pe. 4. Erunt magistri mendaces qui introducent sectas perditionis. quorum unus fuit Machometus. ij. Petri. ij. Et sicut audiuistis quia cum Christo veniet nunc ante antiChristi facti sunt multi scilicet saraceni. Joh. ij. Charissimi omnem sollicitudinem faciens. scribendo vobis de communi vestra salute necesse habui vobis scribere deprecans super cetari semel tradite a sanctis fidei. Jude. i. Respice sequentia. Esto fidelis usque ad mortem et dabo tibi coronam vite. Apoc. iij. Fidelis est usque ad mortem qui se morti exponit pro fide. Fratres nostri viderunt draconem propter sanguinem agni et propter verbum testimonij sui et non dilexerunt animas suas usque ad mortem. propterea letamini celi et qui habitatis in eis. Apoc. xij. Habens nomen scriptum quod nemo scit nisi ipse. vestitus erat veste aspersa sanguine. et vocabatur nomen eius verbum Dei. et exercitus qui sunt in celo sequebantur eum. vestiti bissus albo et mundo. Apoc. xix. //38a//

De necessarijs predicatoribus crucis

Capitulum. xxviij.

CIrca necessaria ad exequendum laudabiliter affectum crucis predicando. notandum quod ad hoc necessaria sunt nouem. quorum primum est vite sanctitas. cum enim huiusmodi predicatoribus incumbat assidue tractare de passione et de cruce Domini et huiusmodi facere. requiritur in eis sanctitas sicut in sacerdote. quia assidue tractat sacra. ideo in psalmo ediuerso dixit Deus peccatori. Quare tu enarras iusticias meas et assumis testamentum meum per os tuum. quia iusticia et verba testamenti sunt sacra. Secundum est penitentie signa. Jndecens enim est ut qui ad crucem et mortem tota die alios inuitat. nulla crucis in se signa pretendat. Ideo beatus Paulus qui predicabat Ihesum et hunc crucifixum dixit Semper mortificationem Ihesu in corpore nostro circumferentes ut et vita Ihesu in cordibus nostris manifestetur. ij. ad Corintheos. iiij. Tercium est crucis assumptio.

Item requiritur crucis assumptio si est persona sue potestatis. et hoc ut faciant quod dicunt faciendum ne sint sicut scribe et pharisei. qui alligant onera grauia in humeris hominum que ipsi digito tangere nolunt. Ideo dixit beatus Andreas. ego si crucem expauescerem. crucis gloriam non predicarem.

Item discretio in agendis. si enim talibus multa et magna committantur circa taxationes absolutiones dispensationes et alia multa. si careant discretione multas maculas contrahent peccatorum ideo dicitur Leuitici. xi. Omne animal quod habet ungulam sed non diuidit eam scilicet per discretionem. nec ruminat per meditatiuam deliberationem. immundum erit.

Item diligens sollicitudo. ut enim fructuosum faciant officium suum non debent predicare crucem sed per familiares locutiones et modo per alios et per omnes modos qui possunt excogitari. esse debent solliciti ad negotium promouendum exemplo Pauli qui de sollicitudine quam habebat circa promouendum salutem ephesiorum. ut dicitur Actuum. xx. Per triennium nocte et die non cessaui cum lacrimis monens [mnoens] unumquemque vestrum.

Item sextum est prudentum consilium. Cum enim in isto negotio et in agendis et in iudicandis et in consulendis et alijs multis. multa occurrunt frequenter dubia. periculosum valde est sine consilio prudentum ad ista procedere propter quod dicitur Thobie. iiij. Consilium semper a sapiente //38b// require.

Item septimum est orationum suffragia. Cum enim in minimis diuinum auxilium sit implorandum secundum Platonis sententiam quanto magis in magnis. et ideo cum negotium crucis sit magnum quid. quia ad fidem pertinet et animarum salutem frequenter rogandus est Dominus a predicatore et orationum suffragia ab alijs propter hoc imploranda. quia sic dicit auctoritas. impossibile est preces multorum non exaudiri.

Item octauum est temperatus zelus. Sunt enim aliqui qui tantum zelant pro negotio promouendo quod sicut questuarij prorumpant quandoque ad veri similia vel dubia dicenda vel dolos aliquos faciendo quod valde reprehensibile est. Job. xiiij. Nunquid Deus nostro indiget mendatio ut pro eo laquamini dolos.

Item nono et postremo est istis necessaria scientia de pertinentibus ad negotium. Sicut enim anunciantibus opera Dei necesse est cognitionem habere de eis. iuxta illud. Anunciauerunt opera Dei et facta eius intellexerunt. ita et predicantibus crucem contra saracenos necesse est scire ea que pertinent ad negotium. de quibus loqui oportet frequenter ne sint de quibus dicit Paulus Thi. i. Non intelligentes neque que loquuntur neque de quibus affirmant.

De sex generibus scientie que sunt necessaria eisdem

Ca. Xxix

ATtendendum igitur quod in talibus necessaria est scientia de his que continentur in biblia de terra promissionis. que nunc dicitur terra sancta. quia frequenter incumbit eis loqui de terris illis.

Item scientia imaginaria de mappa mundi ut per hanc sciant cum de terris illis loquuntur situm illarum que videlicet ab austrum. et que ad aquilonem. que ad orientem. que ad occidentem que longe. que prope. et similia.

Item scientia de origine et vita Machometi. quia contra eum et legem suam oportet multotiens loqui. de his autem habetur in alcorano et in libello Petri Alfonsi contra iudeos et in alijs scriptis multis.

Item scientia de processu Machometi et suorum contra nostros et nostrorum contra illos usque hodie de quibus habetur in epistola Turpini de gestis Karoli magni in hispania. et in historijs Anthiocena. et Transmarina et in Cronicis multis.

Item scientia de his que eis committuntur cum officio predicationis ut bene intelligant et sane et virtutem indulgentiarum et priuilegia crucesignatorum et quam potestatem habent in absolutionibus et dispensationibus //39a// et similibus. ne per errorem faciant aliquid quod non licet.

Item scientia narrandi aliquid que interdum utile est narrari in sermonibus aut collationibus familiaribus ad edificationem. maxime tamen sint verisimilia auctenticis et alicuius autoritatis. de quibus in sequentibus aliqua subiungantur.

De diuersis narrationibus ex Ecclesiastica historia utilibus predicantibus crucem

Capitulum. Xxx

CUmque Constantinus aduersus Maxentium urbis Rome tyrannum bellum pararet. iam christiane religionis fautor. verique Dei venerator. nondum tamen (ut est solenne nostris initiari) signo Dominice passionis accepto. de imminentis belli necessitate multa secum peruoluens iter agens. ad celum sepe oculos leuaret. et sibi inde diuinum precaretur auxilium. vidit per soporem ad orientis plagam in celo signum crucis igneo fulgore rutilare. et exterritus vidit angelos astantes sibi et dicentes. Constantine in hoc vinces. Tunc letus signum crucis in sua fronte designans. et in militaria vexilla transformans labarum quod ducunt in speciem Dominice passionis exaptat. et ita aduersus impiorum arma proficiscitur. sed et in dextra manu signum crucis ex auro fabricatum habuisse dicitur. Ergo ubi diuine virtutis adiutorio certus de victoria effectus est die nocteque Deum cui iam se familiarem senserat precabatur. ne dexteram suam quam signo munierat salutari cruore sanguinis romani macularet. et cum iam non procul a ponte Mulsio <sic> castra posuisset. ecce subito Maxentius agitur in occursum. et ingressus pontem quem super naues parari fecerat. in profundum demersus totius belli futuras cedes unius nephandi capitis diremit interitu. et ipse urbem Romam triumphaturus ingreditur. et omnes romani liberati a iugo tyrannice immanitatis. ipsum velut auctorem salutis leti accipiunt. Statim vero ubi imagines ob honorem victorie senatus sibi erexit. vexillum Dominice crucis iubet depingi. et subter describi. In hoc signo singulari. quod est vere virtutis insigne. populum romanum iugo tyrannice ereptum pristine libertati nobilitatique restitui.

Item idem Constantinus quia totus erat confidens in Deo ad omnia se illo signo quod ei celitus ostensum fuerat muniebat. nec ullis per hoc insidijs fieri obnoxius poterat. //39b//

Item libro. x. Cum repertis tribus crucibus in loco caluarie dubium esset que nam esset crux vera. accidit in eadem ciuitate primariam quandam illius loci. graui egritudine confectum semiuiuam jacere. ad quam allatis crucibus Macharius quidam eiusdem loci episcopus cum regina Helena ingressus. defixis genibus et finita oratione ut Deus ostenderet que esset crux vera Dominica adhibuit primo unam ad mulierem et nihil profuit. adhibuit secundam nec sic aliquid factum est. ut vero adhibuit terciam repente mulier apertis oculis consurrexit et stabilitate virium recepta alacrior mulier quam ante sana fuerat per totam domum discurrere ac magnificare Dei potentiam cepit. Sic regina voti compos effecta mirificum templum in loco in quo crucem reperierat regia ambitione construxit. clauos quoque quibus Dominicum corpus affixum fuerat portauit ad filium. ex quibus ille frenos vel frena composuit. quibus uteretur ad bellum. et ex alijs nichilominus galeam belli usibus aptam fertur armasse. ligni vero ipsius saluatoris partem detulit filio. partem vero thecis argenteis conditam dereliquit in loco eodem.

Item de eodem cum de licencia Juliani imperatoris. iudei conuenissent in magnam multitudinem ex deuersis prouincijs. et preparassent omnia ad edificandum necessaria ad templi reparationem. ecce nocte que sola ad incipiendum opus. restabat terre motus ingens oriebatur fundamentorum saxa longe lateque iactantur totiusque loci edificia complanantur Porticus quidam in quibus iudeorum multi. qui parabant ad opus commanebant. ad solum deducte omnes iudeos qui reperti sunt oppressere Edes autem erat quedam. in inferioribus templi demersa. in qua ferramenta et alia operi necessaria seruabantur. ex qua luce facta globus igneus egrediens. et per medium platee discurrens. exustis qui erant iudeis ultra citraque ferebatur. Quod per totum diem frequentissime repetens populi temeritatem. flammis ultricibus coercebat. Quod ne casu crederent factum. in sequenti nocte in vestimentis omnium signaculum crucis ita euidens apparuit ut qui diluere pro sui infidelitate voluisset. nullo genere valeret abolere. sicque territi iudei atque gentiles. locum simul et opera inaniter dimiserunt.

Item libro. ix. ca. xxix. Apud Alexandriam cum signum Dominice crucis in porticibus in ingressibus in fenestris in parietibus pingerentur ubi ante erant toraces serapis quidam ex paganis. qui tunc conuertebantur in recordationem rei magne //40a// sibi antiquitus tradite. dixerunt signum hoc inter sacerdotales litteras haberi pro vita. et interpretatur vita ventura. et sibi traditum ab antiquis. quod hoc qui colebant. tam diu starent. quam diu viderent signum istud venisse. in quo erat vita. Unde accidit quod hij qui magi erant ydolorum conuerterentur.

Item de eodem. Cum Theodosius contra barbaros in acie constitutus acies suorum conuersas videret stans in rupe. unde videre posset et videri ab utroque exercitu. proiectis armis ad celi se conuertit auxilium et prostratus in conspectu Dei dixit. Omnipotens Deus tu nosti quod in nomine Christi filij tui ultionis iuste prelia ista suscepi. si secus in me vindica. si vero cum causa probabili et in te confisus huc veni. porrige dexteram tuam. ne forte dicant in gentibus ubi est Deus eorum. Quo facto duces animantur et per milia ruentium ad ipsum tyrannum perueniunt. compertumque est ita vehementem ventum exortum post orationem predictam ut hostium in eos qui iecerant tela retorqueret. fractoque aduersariorum animo. Eugenius autem Theodosij pedes vinctis post tergum manibus adducitur. ibique vite eius et certaminis finis fuit.

De historia Tripertita ad idem

Capitulum. xxxi.

EX historia tripertita libro primo. Cum Maxentium tyrannum Rome impudenter adulteria exercitantem. et eorum vitos occidentem. Constantinus vellet opprimere et romanos liberare cogitabat. quem in bello Deum haberet. sciens nihil prodesse Deos quos Dyocletianus venerabatur. In his igitur sollicitudinibus constitutus vidit in somno signum crucis in celo splendide collocatum. mirantique astiterunt angeli dicentes. O Constantine in hoc vince fortiter. Fertur autem et ipsum Christum apparuisse ei et signum crucis monstrasse et precepisse ut figuram similem faceret et in prelio hoc auxilium haberet. Eusebius quoque [quam?] <?> Pamphilius iureiurando ipso imperatore dicente. audisse se refert. quia circa meridiem declinante se iam sole. crucis signum ex lumine factum. et scripturam conseruatam. ei dicentem. In hoc vince vidisset et ipse et milites qui cum eo erant. Cunque cogitaret quid esset vox superuenit. dormientique Christus apparuit cum signo illo quod viderat. iussitque ut fieret eius signi figuratio. que ferret auxilium in congressionibus preliorum. die vero facta conuocatis sacerdotibus et inquisito quid de Christo oporteret credere. et ipsis proferentibus libris propheticis ad ostendendum quid de ipso predixerunt. admiratus prophetias de Christo premissas et //40b// viros eruditos. ex auro et lapidibus preciosis in vexillam crucis transformari iubet signum quod labarum vocabatur. quod imperatorem precedere et adorari a militibus moris erat. Unde reor Constantinum nobilissimum imperij decus in signum crucis mutasse. ideo ut frequenti visione eius dissuescentes a priore more. cum solum arbitrarentur Deum. quem coleret imperator et quo auxiliatore uteretur aduersus hostes. Semper enim hoc signum ferebatur ante uniuersos. et maxime laborantibus aciebus in prelijs. constituitque certos signiferos ut vicibus eum veherent. et omnes acies ita lustrarent. Ferturque quod cum irruentibus hostibus quidam hoc ferens dedisset illud alteri. de prelio se subtrahens iaculo percussus subito interijt. Alius vero ferens multis se iaculantibus illisus exivit. Dicitur quam nullum aliquando huius signi ministrum <??> in bello mortuum aut cladem captiuitatis perpessum.

Item idem Constantinus assuescens milites ut sicut ipse Deum colerent. ideo signo crucis eorum arma signabat.

Item in eodem. Denique supplicium crucis quod primitus apud romanos erat in usu. lege prohibuit insignationibus autem solidorum et imaginibus hoc signum iussit inscribi semper et figurari. et testantur hoc eius imagines hoc scemate decorate.

Item libro ij. de hoc signo Sibilla dixit. O beatum lignum in quo Deus extensus est.

Item in eodem. Constantini mater partem crucis saluatoris donarijs regalibus distribuit. quam Constantinus suscipiens et credens saluari ciuitatem ubi hec particula seruaretur. in sua statua sicut fertur foro Constantini super columnam deuoto condidit.

Item in eodem. Cum quidam paganus factus christianus crucem nollet adorare diuina virtus apparens ei monstrauit ei signum crucis. quod erat positum in altari ecclesie sancti Michaelis illius loci. et aperte palam fecit. quod ex quo Christus crucifixus est. omnia que ad utilitatem humani generis facta sunt preter virtutem adorande crucis. facta non essent neque ab angelis neque ab hominibus.

Item libro. v. ca. quinquagesimo. Cum Constantinus imperator factus arrianus persequeretur christianos et catholicos. et venisset versus Anthiochiam vindemia iam collecta circa occasum pliadarum denuo fuisse prolatas. insuper etiam imbrem ex aere descendentem in veste eius similiter et ceterorum guttas singulas crucis signaculum formasse. quo facto dixerunt quidam nostrorum signum botrorum preter tempus significare perditionem imperatoris ad instar huiusmodi botrorum et parui temporis eius fore imperium. de cruce vero dicebant prenunciare. quia sit celeste dogma christianorum. et oporteat signari cunctos hoc signo. //Fa – 41a//utrumque autem dictum. oportune sequens tempus ostendit. nam post modicum appoplexie passione defunctus est.

Item libro. vi. Cum Julianus aspirans ad imperium consuleret vates responsa reddentes inuenit quendam virum qui ei desiderata se dicere fateretur. cumque eum duceret ad quendam locum ydolorum abditum. et demones aduocasset. et ipsi solemiter apparerent. territus Julianus in fronte crucis formabat signaculum. et illi statim disparuerunt. cum autem magus culpasset super hec Julianum. et ille et timorem suum significasset. et eos crucis dixisset obstupuisse virtutem. dixit magus. Non suspiceris bone vir. quia timuerunt demones. sed abhominati hoc signum potius discesserunt et ita capiens miserum. Odio christiani signaculi repleuit Julianum.

Item hodie fertur quia dum aliquando Julianus factus imperator sacrificaret ostensum sit ei in visceribus pecudis immolati signaculum crucis corona circumdatum. quo viso exterriti sunt ministri. existimantes religionem crucis eternitatem habere. et quod corona que crucem circumdabat victorie esset indicium. et ambitus circuli. a suo principio nunquam terminare.

Item eodem in Eleopoli ciuitate dyaconus quidam Cyrillus nomine imperante Constantino zelo diuino succensus multa ydola que illuc adorabantur contriuit et igne succendit. Cuius actionis memores quidam non nominandi. Juliano imperante ventrem eius secantes. ex eius iecore comederunt. Sed quicumque illo scelere participes sunt. dentibus caruerunt. et elingues sunt facti. visum quoque perdiderunt. et passionibus suis virtutem predicauerunt omnibus pietatis.

Item eodem. Cum in cesarea Philippi insigne esset Christi simulacrum quod a sanguinis profluuis liberata constituerat. Julianus eo deposito. suam ibi statuam collocauit. que violente igne de celo cadente circa pectus diuisa est. et caput cum ceruice una parte deiectum. et in terra fixum. reliqua vero pars hactenus restitit. et fulminis indicium reseruauit.

Item eodem Julianus iudeos armans contra christianos ipsis conuocatis quesiuit quare nunc immolationibus non uterentur. cumque respondissent sibi. tamen in uno loco concessum sacrificare. repente iussit templum resuscitari. qui undique concurrentes pecunias alacriter offerebant. aiuntque quod ad repurgium faciendum. argenteos hamos et cophinos et caphas habuerunt. cumque federe cepissent die statuto. nocte spontanea terra de valle crescebat. cumque gipsi et calcis modiorum //Fb – 41b//multa milia congregassent. venti magni et tempestates et procelle subito facte. quicquid congregauerunt subito disperserunt. maximus quoque terre motus factus est. et quisquis non fuerat diuinis misterijs inbutus attritus est. ignis quoque ex fundamentis que effodiebantur egrediens plurimos concremauit. aliorumque membra dissoluit nocte vero in vicina porticu. plurimis dormientibus. cadens subito porticus dormientes oppressit. Alia vero die signum in celo splendens crucis apparuit. Judeorum vestes crucis signaculo sunt implete scilicet nigro colore signate. Hoc igitur rebelles Dei considerantes et flagella contremistentes ad propria sunt reuersi. confitentes Deum qui a progenitoribus ligno probatur appensus.

Item libro nono ca. xxix. Cum templum serapidis mutaretur inuente sunt littere in lapidibus sculpte. Habebantque figuram crucis. christiani dicebant signum salutifere esse passionis Christi. pagani vero asserebant hoc signum aliquam esse ostensionem Christo et serapidi Interpretes vero dicebant signum crucis insinuare vitam superuenturam. quam ob causam christiani ad sumum fastigium sunt euecti. cumque et per alias litteras que apud eos sacre dicuntur. iudicaretur terminum habitaturum serapidis templum. quando caracter crucis apparuisset qui vitam superuenturam declararet. multo plurimi ad christianitatem festinabant. et peccata confitentes baptisabantur.

Item libro. xij. Cum barbari vellent inuadere fines romanorum Theodosius imperator more consueto totum Deo commisit. et orationibus occupatus cito promeruit quod quesiuit. Dux enim eorum fulmine percussus interijt. secuta quod est pestis et maximam partem eorum interemit. ignisque de celo descendens plurimos qui remanserant consumpsit. Que res barbaros in maximam formidinem constituit. quia sic romanos a forti Deo iuuari conspiciebant.

De historia Anglorum ad idem.

Capitulum xxxij

EX historia anglorum quam scripsit Beda libro. iij. Cum quidam rex anglorum factus christianus venturus esset ad pugnam contra regem quendam. qui a fide apostatans [apastatans?] factus erat ydolatra. signum crucis erexit et flexis genibus Deum deprecatus est. ut suis cultoribus celesti succurreret auxilio. Denique fertur quod facto cito tempore. cruce ac fouea preparata. ipse fide feruens hanc arripuerit. fouee imposuit atque utraque manu erectam tenuerit donec aggesto a militibus puluere terre figeretur. et hoc facto eleuata in //Fija – 42a// altum voce. cuncto exercitui proclamauit. Flectamus omnis genua ac Deum omnipotentem deprecemur. ut nos ab hoste superbo sua miseratione defendat. scit enim ipse quod pro salute nostre gentis iusta bella suscepimus. fecerunt omnes ut iusserat et in hostem progressi victoria potiti sunt in cuius loco orationis virtutes innumere patrate sunt. et usque hodie hastulas de ligno ipso excidere solent. quas cum in aquam miserunt et inde languentes homines vel pecudes potauerunt mox sanitati restituuntur.

Ex historia Francorum

Capitulum. xxxiii.

EX cronicis et historia Francorum quam scripsit Gregorius turonensis libro v. Cum Sophia uxor Justini imperatoris ipso facto amente imperium regeret. et ipso Justino Tiberius electus a populo successit. largus valde in elemosinis et operibus pietatis. et Sophia eum super hoc reprehenderet dicens. quod rempublicam redigeret in paupertatem. et quod ipse multis annis congregauerat prodige dispergeret. at ille. Nihil deerit fisco nostro dummodo pauperes elemosinam recipiant. et propter hanc fidem Dominus ei magis subministrabat. Dum ergo quadam die deambularet in palatio. vidit quandam tabulam marmoream in qua crux Dominica erat sculpta. et ait. Domine cruce tua frontem nostram munimus et pectora et eam pedibus conculcamus et iussit eam citius auferri. quo facto inueniunt subtus aliam et hoc signum habentem. et ipsam iussit amoueri. qua amota iuuerunt et terciam similem et ipsam iussit amoueri. quo facto inuenerunt thesaurum habentem supra mille centenaria auri. Argumentum quod magnus thesaurus latet sub cruce.

De speculo ecclesie beati Augustini

Capi. Xxxiiij

EX speculo ecclesie Augustini. Cum Ciprianus gentilis esset et maleficus. venit ad eum quidam iuuenis promittens ei multa si faceret quod Justin a christiana puella consentiret ei. quo promisso vocauit Ciprianus quendam demonem precipiens ut faceret quod ille petebat. qui assumpta specie nutricis sue accessit ad eam. persuadens de predictis. cum autem puella sentiens se tentari crucis signum fecisset. dyabolus confusus recessit et rediens ad Ciprianum dixit. quia non posset conuertere eam. Tunc ille aduocauit alium fortiorem. qui assumpta specie sororis accessit ad eam et similiter confusus est et rediens dixit idem. tunc tercio vocauit maguum [magnum?] demonem. qui assumpta specie matris accedens ad eam. similiter est confusus. et rediens //Fijb – 42b// dixit Cipriano. se nihil posse propter signum crucis quo se muniebat. tune ille. est ne inquit tante virtutis signum crucis. et dyabolus. est siquidem [sipuidem?]. et Ciprianus. ergo multo maioris est Christus. et illi me credo et tibi abrenuncio. et dyabolus. ego te viuum deferam in infernum. et ille timens muniuit se signo crucis. et dyabolus disparuit. et ille veniens ad puellam. baptisatus est et factus christianus.

De dietis quibusdam beati Gregorij ad idem

Ca. Xxxv

EX dyalogo Gregorij. libro. iij. Cum quidam iudeus veniens versus ciuitatem Fundanam aduesperante die non haberet quo declinaret. templum Apollinis iuxta positum intrauit. ad manendum ibi per noctem. qui loci sacrilegium pertimescens quamuis fidem crucis non haberet cum signo eius se muniuit. Cum autem nocte media per timore vigil maneret. ecce repente spirituum turba malignorum aduenit. et qui preerat inter eos in medio consedit. cumque inquisitionem eius singuli referrent. quid mali contra bonos fecisset. et iudeus omnia audiret. precepit qui preerat ut viderent quisnam esset qui in templo illo ausus fuerat iacere Quem cum maligni spiritus pergentes crucis misterio signatum vidissent. mirantes dixerunt. ve ve. vas vacuum sed signatum. quibus hoc renunciantibus cuncta malignorum spirituum turba discessit. quod ipse videns postmodum narrauit et factus est christianus.

De gestis Karoli magni in hispania

Capi. Xxxvi

MIra gesta super saracenos proprijs oculis intuitus sum. xiiij. annos perambulans cum Karolo et exercitibus eius. et ideo procerto scribere non ambigo. Postquam Karolus diuinis auxilijs munitus diuersa regna subiugasset romano imperio et a saracenorum manibus eripuisset. cum iam multo et graui labore fatigatus. requiem sibi dare proposuisset. quidam habens faciem pulcherrimam in extasi nocte sibi apparuit et dixit ei Quid agis fili mi. et ille Quis es Domine. ait ille. ego sum iacobus apostolus frater Iohannis euangeliste. cuius corpus in galicia que adhuc a saracenis turpiter deprimitur incognitum requiescit. et miror cur terram meam a saracenis non liberasti qui tot terras acquisiuisti. notifico tibi quod Deus te elegit ad liberandum terram meam de manibus saracenorum. et visitandum basilicam meam. et post te omnes poppuli perigrinantes illuc inuenient usque in finem seculi. Nunc ergo perge quam citius. quia ero auxiliator tuus in omnibus //43a//Taliter ei tribus vicibus apparuit propter quod exercitibus congregatis hispaniam ingressus est.

Item prima urbs quam obsedit Karolus Pampilonia muris inexpugnabilibus erat munitissima. et cum ante eam tribus mensibus sedens nequiuisset capere eam fusis precibus ad Deum et beatum Jacobum. muri funditus corruerunt et saracenos qui baptisari voluerunt reseruauit ad vitam. alios vero gladio trucidauit. His mirabilibus territi ubique saraceni reddebant sibi urbes et tributa mittebant. et facta est terra tota sub tributo. Et visitato sarcofago beati Jacobi venit ad Petronium et fixit lanceam in mari gratias agens Deo et beato Jacobo. qui eum usque illuc duxerat.

Item eum ciuitates et villas quasi innumerabiles cepisset. vel bello vel gratis se credidissent eidem. restabat ciuitas quedam dicta Lucerna munitissima. quam cum obsedisset quasi per menses quatuor. et capere non posset. facta prece ad Deum et beatum Jacobum muri eius corruerunt. et est deserta usque in diem hodiernum. Quidam enim gurges in medio eius arrianus surrexit. Cum quidam miles in extremis laboraret precepit cuidam consanguineo ut equum suum post eius discessum venderet et precium in elemosinas daret. quo mortuo receptis sacramentis consanguineus eius predictus equum vendidit et precium eius in cibis et potibus expendit. Transactis vero diebus. 30. mortuus eidem in extasi in nocte apparuit dicens. Quoniam res meas tibi commendaui dandas in elemosinas. scias peccata mea dimissa et me in paradisum futurum. te vero quia elemosinas meas retinuisti scias die crastina ad infernum iturum et sic disparuit. Cum autem nimis tremefactus summo mane visionem narrasset et exercitus de tanta re loqueretur inter se. ecce subito clamores super eum quasi rugitus leonum luporum et vitulorum in aere. et statim de medio circumstantium rapitur et quasi per dies quatuor nusquam inuenitur. Cum autem exercitus per dies 12. per deserta peragrasset repertum est corpus exanimatum et confractum in cacumine cuiusdam montis distantis per. 4. dietas. cuius ascensus erat per. 3. leucas. Cum Karolus pugnaturus esset cum Aygolando. in crastino quidam de suis militibus in sero precedente arma bellica preparantes. hastas suas fixerunt in terra in pratis ante castra. quas summo mane corticibus et frondibus decorotas inuenerunt. et omnis illi mortui in crastino bello. martirij gloriam sunt adepti. In memo//43b//riam vero predicti miraculi preciderunt lanceas iuxta terram. et radices que manserant magna ex se postea protulerunt arbusta. Cum inter Aygolandum et Karolum tale pactum interuenisset quod pugnantibus inuicem suis et nostris illorum fides qui victoriam haberent melior haberetur. et missis. 20. contra. 20. et. 40. contra. 40. et centum contra centum. nostri semper victoriam habuissent. data treuga venit Aygolandus videns hec ad Karolum ut baptismum reciperet et sui qui vellent. Cum autem prandente Karolo vidisset diuersitates episcoporum et monachorum et aliorum huiusmodi in curia sua discumbentium. et ipsi querenti de singulis Karolus respondisset. qui essent tandem quesiuit de xiij. pauperibus qui in misero habitu ad terram comederent viliter. cui Karolus. Hec est gens Dei. nuncij Domini nostri Ihesu Christi. quos cotidie ex more pascimus. at ille. Hij qui circa te sunt. et tui sunt felices sunt. et feliciter comedunt et bibunt et induuntur. illi vero quos Dei tui gentem esse dicis et nuncios eius. cur fame pereunt. et male induuntur. et a te longe proiciuntur. et turpiter tractantur. Male Domino suo seruit qui nuncios suos sic turpiter accipit. Legem tuam in hoc falsam ostendis. et accepta licentia redijt ad suos et baptisari renuens mandauit ei bellum in die crastina.

Item cum Karolus pugnaturus contra quendam principem saracenorum nomine Fuire. rogasset Dominum ut ostenderet ei qui de suis militibus in bello essent morituri. die crastina armatis exercitibus apparuit signum crucis rubeum in humeris eorum qui erant morituri. quod videns Karolus inclusit eos in oratorio suo numero quasi. 150. sed finito bello et interempto principe predicto inuenti sunt et ipsi mortui in oratorio. nec defuerunt martirio. quamuis eis martirium defuerit. Cum in quodam bello saraceni ordinassent quod iuxta quemlibet equitem suorum esset unus laruatus terribili imagine. et haberet tympanum terribiliter sonans. et sic venientes terrerent equos nostros itaque fugerent. inuitis equitibus nostris. ordinauit Karolus in crastino quod omnes nostri cooperirent oculos equorum suorum et aures fortiter obdurarent. et sic venientes contra saracenos habuerunt victoriam. Cum quidam principes saracenorum ad seductionem nostrorum inter alia donaria misissent nostris vinum dulcissimum et mulieres saracenicas valde formosas mille. et quidam de nostris vacassent ebrietatibus et luxurijs tam cum illis saracenicis //44a// mulieribus quam cum alijs quas adduxerunt de Francia. post modicum tempus habuerunt saraceni victoriam mediante prodicione Ganaleonis de nostris in Runceuallis. in qua mortui sunt pugnatores. et Rotholandus et nostri ultima confusione confusi. quamuis pugnatores et alij probi viri illis voluptatibus se non exposuissent. Moris erat in exercitu Karoli quod omnes pugnatores eucharistia et confessione per manus episcoporum et monachorum qui aderant munirentur. antequam pugnam intrarent. Oratio Rotholandi in extremis constituti. Domine Ihesu pro cuius fide patriam meam dimisi. et in oris barbaris ad exaltandum fidem tuam veni. et multorum perfidorum bella. tuo munitus auxilio vici. et innumeras alapas. ruinas. vulnera. opprobria. irrisiones. fatigationes dolores. frigora. famam. sitim. anxietates pertuli. tibi in hac hora commendo animam meam. ultra quam dici phas est me peccatorem confiteor. sed tu qui inimicis pepercisti. et mulieri deprehense in adulterio. et Magdalene et Petro lacrimanti dimisisti. et latroni confitenti ianuam paradisi aperuisti. mihi veniam non denegas delictorum. et animam meam in eterna requie refouere dignetis. et tenens pellem et carnem circa mamillas dixit. Confiteor credo quod in hac carne videbo te Deum saluatorem meum. tribus vicibus manus suas super oculos suos ponens et ait. Oculi isti conspecturi sunt. et reuersus apertis oculis suis cepit respicere celum et omnes artus suos et pectus signare signo crucis et cepit dicere. Nunc omnia terrena mihi vilescunt. quia Christo donante video quod oculus non vidit. nec in cor hominis ascendit. denique manus suas extendens precem effudit pro alijs in bello mortuis dicens Moueantur viscera misericordie tue super fideles tuos. qui hodie mortui sunt in bello. qui de longinquis partibus venerunt in has barbaras nationes. ad exaltandum nomen tuum. et declarandam fidem tuam. nunc autem manibus saracenorum perempti iacent. mitte archangelos tuos. qui animas eorum perducant ad regna celorum. quatinus una cum martiribus regnare valeant. in secula seculorum qui viuis.

De visione Turpini episcopi super animas in bello defunctorum

Ca. Xxxvij

DUm beati Rotholandi anima de corpore egrediens. et ego Turpinus celebrarem missam de defunctis coram Karolo. in valle Karoli. raptus in extasim audiui choros in celestibus cantantes. cumque illi ad sublimia transirent. ecce post //44b// tergum tetri milites quasi de preda venientes. et dixi. Quid portatis nos inquiunt martirium portamus ad inferna. Tiburcium vero beatum cum alijs multis defert Michael ad superna. Cumque finita missa hoc regi narrarem. ecce Balduinus super equum Rotholandi narrans que gesta fuerunt. et Rotholandum se in agonia in monte dimisisse. cunctisque acclamantibus retro. inuenit prius Karolus Rotholandum iacentem mortuum. euersum brachijs supra pectus in modum crucis positus. et irruit in eum et lacrimosis gemitibus et suspirijs inexplicabilibus ex clamans dixit. O dextra brachium. decus gallorum. spata iusticie. hasta inflexibilis. in bello doctissime. fortissime fortium. destructor saracenorum. murus clericorum. baculus orphanorum. viduarum cibus. refectio pauperum. releuatio ecclesiarum. et ligua ignara mendacij. dux exercitus fidelium. cur te in has oras adduxi. cur non morior tecum. heu quid faciam. ex cum angelis. exultes cum martiribus. letaris cum sanctis. Celebratis ergo exerquijs solenniter et deuote summo mane armati iuerunt ad locum certaminis in Runciualle. et inueneunt ceteros suos aut mortuos aut vulneratos ad mortem. Oliuerum vero iacentem in effigiem crucis. rege autem post saracenos currente sol stetit immobilis. et prolongata est dies quasi spacio trium dierum. et inuentis eis et interfectis quatuor milibus reuersus est et Gaualonem proditorem trahi fecit quatuor equis fortissimis ad quatuor plagas celi. Et habuerunt curam multi de corporibus suorum carorum conditis aromatibus deferendis ad diuersa cimiteria. beatum vero Rotholandum fecit rex sepeliri apud blanium in ecclesia sancti Romani. quam ante edificauerat. et canonicos regulares ibi posuerat et ecclesiam illam regali munificentia sublimauit. et sic reuersus est. infusis autem precibus ad beatus Dionisium pro alijs qui mortui erant in hispania in bello saracenorum. nocte proxima apparuit ei beatus Dionisius dicens quod illi qui exemplo probitatis et in bello saracenorum mortui essent veniam impetrauerunt omnium peccatorum. Cum ego Turpinus cum rege venissem usque Viennam. et ipso procedente in Franciam propter infirmitatem remansissem. et die quadam ante altare orarem et psalmum Deus in adiutorium etc. dicerem. raptus sum in extasim. et ecce agmina innumerabilium tetrorum <?> precedentium. cum autem quendam quasi ethiopem ultimo incedentem et lentius vidissem. dixi ei. quo tenditis. at ille. aquis granum ad Karoli mortem ut ad tartara eius spiritum rapiamus. et ego adiuro te per nomen Domini nostri Ihesu Christi ut per me reuertamini itinere sancto //Ga – 45a// Tunc modicum commorati vix expleto psalmo predicto redierunt eodem ordine. et dixi ultimo cui ante fueram locutus. Quid egistis. et ille Galicianus sine capite tot et tantos lapides et ligna posuit in statera quod preponderauerunt bona malis. et ideo abstulit eum nobis et hoc dicto disparuit. et post veniente ad me nuncio de morte eius inueni quod ipso die predicto visionis migrauerat.

Ex libro Calixti pape ad idem

Capitulum. Xxxviij

CUm post mortem Karoli surrexisset quidam saracenus magnus in hispania Artumaior dictus. et venisset ad basilicam beati Jacobi. et deuastatis omnibus ipsam basilicam sic prophanasset. quod equos ibi hospitari et egestiones ante altare faceret fieri. ecce alij fluxu intestinorum interibant. alij per basilicam et ciuitatem errantes lumina amittebant et ipse Artumaior excecatus est sed consilio cuiusdam sacerdotis illius ecclesie cepit inuocare Deum christianorum et beatum Jacobum. promittens si redderet ei lumen. omnia restitueret et Machometum abnegaret. Restitutis ergo omnibus restitutus est sanctitati. et recedens de terra illa predicabat magnum esse Deum christianorum. et magnum esse beatum Jacobum.

De verbis Urbani pape

Capitulum. Xxxix

VErba Urbani pape inuitantis ad crucem in consilio Clarimontensis. hec sunt. O quantum decus si gens tam degener et demonum ancilla. gentem Dei omnipotentis. fide preditam et Christi nomine splendidam sic superauit. O quanta improperia ab ipso Domino improperabuntur vobis. si eos non iuuatis qui christiana professione censentur sicut et nos. Procedant ergo nunc contra infideles ad pugnam. qui abusiue contra fideles certabant. Nunc sint milites qui dudum erant raptores. nunc contra barbaros pugnent qui olim contra sanctos pugnabant. nunc eterna premia nanciscantur qui dudum pro paucis solidis mercenarij fuerunt. nunc pro amore duplici laborent qui pro detrimento corporis et anime sic fatigantur. Cum ad portum Brandosium venissemus. et nostri naues conscenderant. ecce quedam nauis prope littus comparuit. de qua fere octingenti utriusque sexus perierunt. sed cum corpora mortua pro posse colligeremus. inuente sunt in carnibus quorundam super spatulas note immodum crucis insignite. Competebat siquidem ut in seruitio Dei defunctis signum victoriosum sub //Gb – 45b// fidei pignore premaneret. Cum apud urbem Niceam venissemus fuit estimatum quod erat numerus septies centum milia ad bella valentium exceptis clericis et alijs ineptis ad bellum. Si autem venissent omnis qui de partibus suis recesserunt. estimatur quod essent quasi sexagesies centum milia. Cum nos tendentes de Nicea versus Anthiochiam. turci quasi oues in quodam ouili conclusisserunt undique sagitarum pluuia nos inestimabiliter affligentes. peccatis nostrorum exigentibus. quorum alij luxurijs. alij auaritia. alij superbia se polluerunt. nostris se peccatores recognoscentibus. et Dei misericordiam inuocantibus aderunt episcopi et sacerdotes in albis Dominum deprecantes humilime. et plorando cantantes. et currebat ad eos multitudo pro confessione. et ecce Dominus placatus tantam dedit nostris audatiam et aduersarijs timorem quod eos subito fugarunt. et ipsi die secundo et tercio fugere non cessauerunt. et nos de spolijs eorum ditati sumus. et factus est timor noster super omnis. fama ista volante ab occidente in orientem. Cum autem ad Eracleam urbem venissemus vidimus signum quodam splendens in modum ensis figuratum. cuspide versus orientem protento.

De historia Anthiocena ad idem

Capitulum. Xl

CUm in obsidione Anthiocena fames vehemens incresceret. ita ut multi fugere disponerent in obsidione. licet se mansuros iurassent. inito consilio eiecerunt omnes mulieres de exercitu. timentes ne Dominus propter luxurias eorum que commitebantur cum eis. esset iratus. Que in castris vicinis hospicia sibi receperunt. tunc vidimus ruborem in celo mirabilem sensimus etiam terremotum terribilem. tunc etiam quidam nostri viderunt quoddam signum in celo in modum crucis signatum. versus orientem recto tramite incedens. In obsidione Anthiocena que durauit a mense Octobris usque ad sequentem Junium. fuerunt nostri ita constantes quod deficientes victualibus comederunt carduos et alias herbas multimodas agrorum et equos et mulos et camelas pauperiores quasi canes et coria bestiarum et grana in stercoribus reperta. cum autem placuit Domino consumare laborem populi sui. apparuit cuidam turco intra urbem et dixit ei. Expergiscere et redde urbem francis. Miratus ille tenuit visionem sub silentio. apparuit autem secundo dicens eidem et addidit Ego sum Christus qui precipio. tunc ille euigilans iuit ad principem Anthiochie Dominum //Gija – 46a// suum et visionem narrauit. tunc ille. Nunquid fantasmatibus brute credere debes. reuerso illo ad locum suum iterum apparuit dicens. Cur non implesti quod iussi. non est tibi hesitandum. nam ego qui impero Dominus sum omnium. tunc ille nihil amplius dubitans. tractauit cum nostris quomodo traderet ciuitatem. et intromissis. xx. de nostris per cordas de nocte per quas porta aperta est alijs. nostrique intrantes ceperunt ciuitatem. multos trucidantes alijs fugientibus. et aduocatus vel prefectus princeps Anthiochie a quodam rustico armeno decollatus est. et caput francis allatum est ab eo. Tunc nostri intrantes Anthiochiam capientes. exclamauerunt omnes. Deus hoc vult. et hic erat modus exclamationis cum aliquid de negotio facere volebamus efficaciter. Capta Anthiochia reperta est a quodam homine lancea quedam in ecclesia sancti Petri fossa humo. quam repertor dicebat esse lanceam. qua fuerat latus Domini perforatum. dicens quod beatus Andreas sibi ter apparuerat dicens. quod in tali loco foderet subtus pauimentum et ibi inueniretur predicta lancea Domini. forsitan fallaciter occultata de quo magna exultatio et deuotio orta est in populo. Cum capta Anthiochia plures ex nostris peccatis mulierum se maculassent. ecce rex Persarum veniens in succursum turcorum cum suis sic artauerunt nostros quod multi fugere deliberabant. sed Deus non immemor suorum multis apparuisse dicitur et eos confortasse. Cuidam igitur clerico fugienti apparuit dicens. quo frater intendis. Et ille. fugio sicut infortunatus. Et Dominus ad eum. noli fugere sed redi retro et dic ceteris quod ero cum illis in prelio. nam licet propter peccata fere perierunt. tamen matris mee placatus precibus propiciabor in eis. peniteant et salui erunt. ego Dominus qui loquor tecum. Mox ille reuersus narrauit quod viderat.

Item dum multi de nocte per cordas descendere vellent et fugere cuidam descendenti astitit frater suus mortuus. et dixit. quo fugis frater remane. ne timeas quoniam Dominus vobiscum erit in prelio. et socij vestri qui in hoc itinere mortui sunt vobiscum contra turcos preliabantur. miratus ille verbo defuncti remansit. et quod viderat ennarauit. Factum est autem post modicum quod nostris et equis eorum pre inedia deficientibus indicto ieiunio triduano. et factis ad Dominum precibus deuotis nostri pauci contra turcorum multitudinem innumerabilem egredientes. habitis secum sacerdotibus cum albis pro populo orantibus et flentibus et psallentibus. habuerunt de ipsis victoriam incredibilem. et ipsis fu//Gijb – 46b//gitiuis fugatis de spolijs inestimabiliter sunt ditati. Cum in quodam conflictu patriarcha Jerosolomitanus crucem ferret. et clamarent unaniter nostri. Christus vincit. Christus regnat. Christus imperat. habuerunt nostri incredibilem et insperatam victoriam. pauci de multis videlicet quingenti milites et duo milia peditum nostrorum de .xv. milibus saracenis victoriam.

De historia Transmarina

Capitulum. xli.

EX historia Transmarina quam scripsit magister Jacobus de Vitriaco postea episcopus tusculanus. Cum Petrus heremita in dyocesi Ambianensi causa deuotionis visitasset loca sancta. et Symeonem tunc patriarcham Jerosolomitanum cum christianis qui sub eo erant inuenisset in miserabili afflictione sub saracenis amaram ducere vitam. compatiens eis non modicum incepit cogitare quomodo posset eis subuenire. Cum autem his cogitationibus intentus quadam nocte in ecclesia vigilaret orationibus vacans. et obdormisset super pauimentum. apparuit ei Dominus Ihesus. iniungens ei legationem ad papam et principes occidentales. Ipse ergo diuina reuelatione confortatus et caritate succensus. cum litteris predicti patriarche et aliorum fidelium ibidem commorantium venit ad papam et ab eo benigne susceptus transiuit ad principes et tam eos quam populum innumerabilem sic commouit quod transeuntes per labores et bella innumerabilia cum Dei adiutorio terram sanctam eripuerunt de manibus saracenorum. Cum nostri obsessi in Anthiochia ad tantam deuenissent inediam peccatis exigentibus quod mori necesse erat fame vel pugnare. egressi sunt pauci contra multitudinem innumerabilem confusi non de suis viribus sed de Dei virtute. cuius lanceam ferebant ante se. ros autem cadens desuperius sic eorum animas exhilarauit. et equos qui iam fere permaxime deficiebant sic roborauit subito quod forti animo irruentes in hostes habuerunt victoriam inestimabilem. et de spolijs sunt ditati. Olim non habebatur vinea balsami nisi in Jericho in aliqua parte mundi. fuit autem translata ab egiptijs illa vinea in campum ciuitatis que babilonia dicitur. ubi excolitur a christianis illic sub Dominio saracenorum degentibus. Dicunt autem egipcij et experimento probatum est. quod si a saracenis excoleretur fructum non faceret. Sunt autem in predicto campo sex fontes. in quorum uno dicitur beatam virginem Christum paruulum balneasse. et certum est et probatum. quod liquor balsami quod medici optimum balsamum dicunt. translata vinea vel frutice nunquam posset alibi nasci etc. //Giija – 47a//

De vitis patrum

Capitulum. Xlij

CUm ad beatum Anthonium habitantem in heremo venirent homines per solitudinem. exterriti diuersis horroribus et illusionibus demonum. dicebat eis. Signate vos et eritis securi. signate domos vestras et habitate securi. Assumunt enim demones diuersas species. sed statim facto signo crucis ad nichilum rediguntur. metuunt enim illud tropheum salutis. dixit sancta Sincletice. Si inchoaueritis aliquod bonum non reuocatis per improbitatem tentationum inimici. Etenim qui nauigare cum vento prospero incipiunt si contrarius ventus occurreret non statim onera proiciunt aut nauem dimittunt. sed paululum sustinentes. aut aduersus procellam repugnantes. pandentes iterum vela rectum cursum inueniunt. Ita et nos in contrarium spiritum incurrentes. crucem pro velo erigamus. et sine periculo presentis seculi nauigium expleamus. Ex legenda beate Helene. Beatissima Helena fide feruens animi deuotione incomparabilis diuinitus inspirata angelicis admonita visitationibus cum beneplacito filij sui secum multam manum militarem mittentis ministrantisque thesaurorum copiam venit Jerosolimam causa visitandi reperandique loca sancta et reperiendi Dominice passionis insignia. cum ad tactum Dominice crucis inuente mortuus non solum suscitatus sed etiam sanus et robustus cunctis appareret et in ore omnium sonaret gratiarum actio et vox laudis et lignum viuifice crucis adorare. et conuerteretur gentilis et iudaici populi multitudo. auditus est ululatus demonum in aere volitantium et vociferantium. ve ve nobis miseris qui diuturno Dominio priuamur. et nostris sedibus effugamur Ecce crux Christi omnia penetrat. in celo rutilat. in aere radiat. infernum spoliat. virtutibus coruscat. ecce quod per Judam nostrum acquisiuimus. per posteriorem Judam a nobis rursum amisimus cum post crucis inuentionem adhuc Helena regina cum ceteris deprecaretur Dominum ut claues quibus palme et planto Dominice fuerant confosse sibi propalare dignaretur. ecce subito lux celestis instar fulguris coruscantis emicuit. et claritas Dei circumfulgens locum caluarie. claues super aurum et lapidem preciosum rutilantes cunctis exhibuit. quos regina flexis genibus adorans. recepit crebraque oscula illis infigens saluatorem glorificauit. Beata Helena unum de clauis Domini auro inclusum. fecit et inseri freno regio filij sui. confidens ex eius potentia//Giijb – 47b// iter et actus eius dirigi. et actus illicitos refrenari. iudicia quoque Domini timendo. carnes eius salubriter timore configi. Alterius claui inpositione galeam eius fecit muniri. ut ab exterioribus armis custodiretur. et pax sibi a Deo concederetur. In dyademate vero regis preciosissimo signum crucis continens porciunculam sancte crucis. et tercium clauum erexit sancta calliditate ut quia reus erat lese maiestatis quisquis caput flectere et regem adorare dyademate coronatum aspernabatur. nunc iudeus et gentilis inuitus adorare cogeretur Dominice passionis insignia ne puniretur.

De diuersis legendis sanctorum

Capitulum. Xliij

Ex legenda beati Andree. Andreas respondit. Ego crucis seruus sum et crucis tropheum optare potius debeo quam timere.

Item cum carnifices eum ad crucem ducerent fastus est concursus populorum clamantium et dicentium. Justus homo et amicus Dei quid fecit ut ducatur ad crucem. Andreas rogabat populum ut non impedirent passionem suam. gaudens et exultans ibat et a doctrina non cessans. Cum vero ad locum venisset ubi crux parata erat videns eam a longe exclamauit voce magna dicens. Salue crux que in Christi corpore dedicata es. et ex manibus eius tanquam ex margaritis ornata. antequam in te ascenderet Dominus meus timorem terrenum habuisti. modo vero celestem amorem obtinens pro voto susciperis. Scitur enim a credentibus quanta in te gaudia. quanta munera habeas preparata securus ergo et gaudens venio ad te. ita et ut tu exultans suscipias me discipulum eius qui pependit in te qui et amator tuus fui semper et desideraui amplecti te. O bona crux que pulchritudinem et decorem de manu Domini suscepisti. et diu desiderata. et sollicite amata. et sine intermissione quesita et iam concupiscenti animo preparata. Accipe me ab hominibus et redde me magistro meo Christo. ut per te me recipiat. qui per te me redemit.

Item cum carnifices vellent eum deponere stupebant brachia eorum quicunque extendissent ad soluendum eum. Tunc voce magna dixit beatus Andreas. Domine Ihesu Christe. bone magister. iube me de ista cruce non deponi. nisi ante spiritum meum susceperis. Et ecce videntibus cunctis splendor nimius de celo veniens circumfulsit eum. ita ut oculi humani non possent eum aspicere. Quo post horam fere dimidiam recedente. emisit spiritum cum lumine pergens ad Christum. //48a// De legenda beati Petri. Cum beatus Petrus ad preces et fletus fidelium fugeret periculum mortis et venisset ad portam vidit sibi Christum occurrere. et adorans eum dixit. Domine quo vadis. Cui Dominus. Venio Romam iterum crucifigi. Intellexit hoc Petrus de sua passione et reuersus narrauit hoc fratribus. declarans eis quod in ipso iterum esset crucifigendus.

Item dixit beatus Petrus ad Agrippam. Nulla mihi gloria nisi crux Domini nostri Ihesu Christi. cuius seruus ego sum. Et Agrippa ad eum. Vis ergo ut sicut Dominus tuus crucifixus est ita et tu crucifigaris. Et Petrus Non sum dignus recta cruce me immundum testem facere Christo. sed per crucis supplicium opto sequi vestigia passionis eius.

Item cum vellent Petrum crucifigere rogauit ut euersis pedibus crucifigeretur ne ita honorifice crucifigeretur ut Dominus. quod ut factum est cepit de cruce populum consolari et dicere. Hoc filij charissimi profundum est misterium crucis et inseparabile caritatis vinculum. per crucem enim Deus ad se traxit omnia. et per eam destructum est mortis imperium. Hoc mihi signum Domine apperuisti. aperi et horum fidelium oculos ut videant consolationem eterne vite. et his dictis viderunt circa eum multitudinem angelorum ferentium flores rosarum et liliorum cum inestimabili canore laudantium Dei potentiam. quod ut vidit beatus Petrus gratias agens Ihesu Christo dixit. Domine te imitari per passionem optaui sed rectus crucifigi non usurpaui. quia nos ex Adam sumus nati tu solus ex Deo. Deus tu semper erectus tu semper excelsus. nos primi hominis filij sumus qui principium suum dimersit in terra. tibi gloria in secula.

Ex legenda exaltationis sancte crucis. Cum Eraclius ornamentis imperialibus decoratus equo regio insidens. deferens lignum crucis quod abstulerat a rege persarum intrare vellet cum magno tripudio precedentium et sequentium Ierusalem per portam per quam Dominus intrauit veniens ad passionem subito iungentibus se paretibus clausa est. et viderunt angelum super portam tenentem signum crucis in manibus flammeo fulgore splendens. qui dixit. Quando rex celorum passionis sacramenta completurus intrauit non se dyademate nitentem exhibuit nec equi potentis vehiculum acquisuit. sed humilis aselli tergo insidens cultoribus suis exemplum humilitatis dereliquit. et his dictis disparuit. Imperator vero depositis insignijs imperij discalceatur linea tantum zona pie cinctus crucem lacrimis suscipiens properauit ad portam que mox aperta liberum intrantibus pate fecit ingressum. Ex legenda beati //48b//Martini. Cum beatus Martinus post baptismum militie renunciaret Julianus imperator infrenuit dicens eum metu pugne in crastino future. non religionis gratia nolle pugnare. At ille. Si hoc ignauie ascribitur non fidei. crastina die ante aciem inermis astabo et in nomine Domini nostri Ihesu Christi signo crucis. non clipeo protectus aut galea hostium cuneos penetrabo securus. verum ordinatione diuina in illo crastino missi sunt legati de pace. sua omnia seseque donantes. In passione Longini legitur quod cum confregisset quoddam ydolum exierunt inde multi spiritus immundi intrantes gentiles. cum autem adiurasset eos ut dicerent quare in ydola habitarent. dixerunt. ubi non est Christus aut signum crucis ibi habitamus. In legenda beati Phillippi legitur quod cum captus adductus fuisset ad templum martis ut ydolum adoreret cunque ibidem oraret in corde suo Deum. exiuit draco de sub base statue. cuius flatu sunt multi mortui et multi infirmati. Tunc dixit Philippus quod loco statue facerent altare et cruce super posita adorarent et curarentur. quod cum factum fuisset et infirmi curati sunt et mortui resuscitati. In legenda beati Bernhardi legitur quod cum aliquando egrotaret visum est sibi quod presentaretur ante tribunal Christi iudicandus. quem cum dyabolus accusaret in multis respondit. Fateor quod non sum dignus proprijs meritis regnum celorum obtinere sed Dominus meus duplici iure obtinuit illud scilicet hereditate patris et merito passionis. Altero ipse contentus est sibi. alterum mihi donauit. cuius dono non confundor illud mihi vendicare. ad hoc dyabolus confusus obmutuit et sanctus ad se redijt. In legenda beate Marie Magdalene legitur quod cum diues ille marsaiensis et uxor sua. quibus predicauerat fidem Christi beata mulier Magdalena. vellent ire ultra mare ad experiendum utrum vera essent que dixerat eis Maria. ipsa eis recedentibus imposuit signum crucis in humeris eorum. ne hostis calidus alique tentatione iter eorum impediret edocens eos quod per beatum Petrum apostolum ante omnia plene cognoscerent. Cum autem sic signati transfretantes venissent ad portum post paucos dies obuiauit eis Petrus et viso signo crucis in humeris affixo gauisus est conijciens quod in partibus unde venirent predicatum esset verbum Dei et inquisita causa vie sue reuelauit se esse Petrum et duxit eos in Ierusalem ostendens eis loca passionis et sepulture Domini. et de omnibus plene edocuit. In legenda Domine Marie de Ognies legitur quod apparuit ei Dominum con//49a//querens de hoc quod expulsus erat de terra albigensium et videbat cruces de celo descendentes contra illos. et hoc fuit per triennium antequam predicaretur crux contra illos. postea cum iam crux esset predicata contra illos vidit in quodam loco qui dicitur mons gaudij crucesignatorum animas ab angelis in celum deferri sine omni purgatorio.

De his que sunt necessaria his bonis peregrinis crucesignatis

Ca. Xliiij

CIrce ea que sunt necessaria crucesignatis ad faciendum digne peregrinationem. notandum quod est eis necessaria plena confessio peccatorum. quia non datur indulgentia eis nisi de peccatis de quibus fuerunt ore confessi. et ideo si unquam circa hoc fuerunt negligentes debent nunc eligere aliquem bonum virum circa confessionem audientium exercitatum. cuius prudentia supleantur insufficientie quam habent circa conscientiam et fitendi. Psalm. Confiteor tibi Domine in toto corde meo in consilio iustorum. id est secundum consilium iustorum.

Item vera cordis contritio. quia non datur indulgentia nisi contritis. quia non datur cuilibet habere fletum vel dolorem sensibilem pre delictis. Hoc saltem requititur a quolibet in signum contritionis debite quod habeat firmum propositum cauendi a peccatis et Domino seruiendi de cetero. secundum illud Psalm Juraui et statui custodire iuditia iusticie tue.

Item boni consilij requisitio in dubijs circa propriam salutem. Sunt quidem multi qui multo tempore dimittunt animas suas in quibusdam dubijs. circa restitutiones vel iuramenta vel matrimonia et similia. vel si requirunt interdum consilium. requirunt a talibus qui nesciunt dare. hoc autem precipue crucesignatis est cauendum. ne si in aliquo dubio tali remanent cum tali peregrinatione per quam promittitur eis vita eterna forte ad inferna descendant.

Item si semper est consilium requirendum a sapiente prout dicitur Thobi. iiij. quanto magis in isto casu de dubijs pertinentibus ad salutem. et in quo tot et tanta fiunt pro salute. Si consilijs in secularibus negocijs requiruntur sapientiores. quanto magis in negocij animarum.

Item aliene rei restitutio. Sicut enim non prosunt remedia quecunque apponantur circa vulnus quamdiu ferrum intro retineatur. ita et omnia que cunque fiant pro salute non prosunt quamdiu res aliena retinetur. Augustinus. Non dimittitur peccatum nisi restituatur ablatum.

Item reconciliatio cum aduersarijs si forte sint aliqui. Si enim aliquis volens offerre munus ad altare prius debet reconciliari fratri habenti aduersum se aliquid. Pro ut dicitur Mathei quinto. quanto magis qui seipsum offert Deo in tali peregrinatione debet hoc facere. //49b //

Item ordinatio testamenti. tales enim exponunt se morti et ideo debent ordinare testamentum quasi morituri. secundum verbum Mathathie qui dixit. i. Macha. ij. volentibus secum se exponere morti propter legem. Omnis qui zelum habet legis. statuens testamentum. exeat post me.

Item dispositio domus seu omnium ad se pertinentium. ne illa occasione omnis ab ineepto postea retrahatur. Unde Numeri. iiij. dicunt Ruben et Gad Moysi. Caulas ouium fabricabimus et stabula iumentorum. paruulis quoque nostris urbes munitas. nos autem post hec armati et accincti pergemus ante filios Jsrahel. donec introducemus eos ad sua loca. et ideo dicuntur expediti precedere fratres suos.

Item Constantia in incepto Sunt enim multi qui postquam ceperunt crucem de facili mutant propositum. modo prolongantes iter. modo laborantes ad voti redemptionem modo post iter inceptum aduersitatibus occurrentibus de fructu vie desperantes. modo pro alijs causis leuibus ad reditum festinantes. contra quod dicitur Eccl. vi. Esto firmus in via Domini.

Item confortatio sanctorum multi enim faciliter murmurant. facile detrahuntur negotio. cito fatigantur. cito deficiunt animo. sicut filij Jsrahel ascendentes in terram promissionis per desertum. et ideo sunt confortandi sicut Josue et Caleph confortauerunt filios Jsrahel. Nume. xiiij. quod fuit Domino valde acceptum. O quam bene beatus Thomas apostolus socios apostolos confortauit. qui ascendente Domino in Jerusalem ubi mors illi imminebat dixit Johan. xi. Eamus et moriamur cum illo.

Item fraternum subsidium. Moris enis est ut in terra extranea sibi mutuo magis subueniunt homines in suis necessitatibus. et plus est hoc faciendum in exercitu christiano. quia et hoc multum confert ad robur exercitus. unde Prouerbio. xviij. Frater qui iuuatur a fratre quasi ciuitas firma.

Item abstinentia ab omni peccato. Non solum enim propter peccatum multitudinis vel etiam paucorum ymo etiam in unius interdum totus confunditur exercitus. sicut patet Josue. viij. de peccato Achior. Ideo dicitur Deutro. xxiiij. Quando ingressus fueris pugnam contra hostes tuos custodias te ab omni malo. Que volens obseruari diligenter in suo exercitu vir fortissimus Judas. hortabatur populum se custodire sine peccato. sub oculis videntes que facta sunt pro peccatis eorum qui prostrati sunt. ij. Mach. xij.

Item velox penitentia de peccato si forte incurratur ex humana fragilitate. non enim sicut in alio statu faciunt multi. ita et in exercitu tali differenda non est //50a // confessio. sed statim facienda est confessio et satisfactio. ne Dominus contra totum exercitum prouocetur. Deutro. xxiij. Si fuerit inter vos homo qui nocturno pollutus sit somno egrediatur extra castra et non reuertatur priusquam ad vesperam lauetur aqua. et post solis occasum reuertetur in castra. Si autem tantam curam habuerunt iudei de abluenda cito inmundicia corporali in exercitu. quanto magis christiani debent hoc curare de inmundicia spirituali in suo exercitu.

Item zelus puniendi mala que fiunt in exercitu. Josue. vij. Lapidauerunt Achior omnis Israel et cuncta que illius erant igni consumpta sunt. scilicet propter peccatum quod commiserat in exercitu Domini. Quid ergo debent facere christiani. qui magis debent persequi peccatum.

Item occupatio in sacris operibus. Debent siquidem in exercitu christiano fieri frequenter sermones. iuxta illud. quod dicitur i. Mach. v. Judas hortabatur populum per totam viam donec venirent in terram Iuda. Debet etiam ibi instari orationibus. iuxta illud. ij. Mach. xiij. Precepit Judas populo ut die ac nocte Dominum inuocarent quod sicut semper ita nunc adiuuaret. Debent etiam ibidem humiliationum opera exercere. iuxta illud in eodem. Omnibus petentibus misericordiam a Domino cum fletu et ieiunijs per triduum continuum prostratis. hortatus est eos Judas ut se prepararent scilicet ad bellum. et iterum. ij. Machabe. x. Apropinquante Thimotheo Machabeus et qui cum illo erant deprecabantur Dominum. caput terra aspergentes. lumbosque precincti cilicijs ad altaris crepidinem prouoluti. ut sibi propitius. inimicis vero ipsorum esset inimicus. Boni ergo peregrini debent his et alijs bonis tanto magis esse intenti in exercitu quanto et in maiori necessitate sunt constituti et a pluribus alijs negocijs quam in propria patria sicut expediti. Postremo necessaria est eis fortis decertatio cum bellum ingruerit. ij. Macha. xiij. Hortatus est Judas suos ut fortiter dimicarent.

De his que valent ad bene pugnandum contra saracenos

Ca. Xlv

CIrce quod notandum quod multa sunt que valere solent alicui ad pugnandum viriliter. Primum est status bone conscientie. Conscientia enim mala que semper sena <: pena?> presumit timet ne forte si moriatur in bello male sit ei post mortem. et ideo quia timet mortem. timide agit in bello. bona enim conscientia sperat bona post mortem. et ideo minus timens mortem viriliter pugnat. et ideo dicitur. i. Mach. iij. Judas preliabatur bellum siue prelium Israel cum le//50b//ticia. quia bene confessus qui intelligitur per Judam audatius pugnat. Secundum est causa iusticie. sicut dicitur de pugile qui habet causam meliorem quod melius mortuus. et ideo dicitur Eccl. iij. Usque ad mortem certa pro iusticia. Tercium est retributionis immensitas. propter quod dicitur. i. ad Corin. ix. Et illi quidem ut corruptibilem coronam accipiant. nos autem incorruptam. q.d. <: quod dicit?> et ideo melius pugnare debemus. Quartum est confidentia de diuino auxilio. et ideo dicitur Deutro. xx. Vos hodie contra inimicos vestros pugnam committetis. non pertimescat cor vestrum. nolite metuere. nolite terreri. nec formidetis eos. quia Dominus Deus vester in medio vestri est. et pro vobis contra aduersarios dimicabit ut eruat vos de periculo. Quintum est vilitas hostium. et ideo dicit Dauid. i. regum. xvij. Quis est hic incircumcisus qui ex probrauit agmina Dei viuentis. et post. Nunc vadam et aufferam opprobrium populi. Sextum est effusio sanguinis sociorum. et ideo dicitur. ij. Mach. vi. Ostendebant eis sanguinem uve et mori ad acuendos eos ad prelium. Septimum est acquisitio nominis. et ideo dicitur. i. Mach. ij. Date animas vestras pro testamento patrum et accipietis gloriam magnam et nomen eternum. Porro boni crucesignati sunt in bona conscientia propter confessionem. et bona voluntate in precedentia meritorum.

Item pugnant pro summa iusticia fidei sacre.

Item expectant remunerationem similem ut martires.

Item constat quod habent secum Deum pro quo morti se exponunt.

Item habent pugnare contra vilissimos saracenos.

Item vident ante se sanguinem innocentium christianorum quem effuderunt saraceni.

Item expectare possunt bonum nomen probitatis non solum in terra sed etiam in celo ubi dicetur. Isti sunt qui venerunt ex magna tribulatione. et lauerunt stolas suas in sanguine agni. Si ergo pro quolibet istorum pugnant homines viriliter. quanto magis crucesignati qui habent causas omnes predictas. debent contra saracenos viriliter pugnare et decertare. ergo etc.

De his que sunt facienda fidelibus congressuris cum infidelibus

Capitulum. Xlvi

NOtandum vero quod fideles congressuri cum infidelibus non debent confidentiam suam ponere in viribus suis. Quia dicit Psalmista. Brachium eorum non saluabit eos. sed dextera inquit tua et brachium tuum. //51a// Similiter nec in multitudine. quia sicut dicitur. i. Mach. iij. Non in multitudine exercitus victoria belli sed de celo fortitudo est. Similiter nec in armis suis. unde Psalmista. Non in arcu meo sperabo et gladius meus non saluabit me. sed in Deum debent spem suam ponere. iuxta illud Psalmiste. In te inimicos nostros ventilabimus cornu et in nomine tuo spernemus insurgentes in nobis. proinde debent se fide armare quia sancti per fidem vicerunt regna. effugarunt aciem gladij. conualuerunt de infirmitate. fortes facti sunt in bello. castra verterunt exterorum. Hebre. xi. Debent etiam cum orationibus congredi. ij. Mach. xi. Hij vero qui cum Machabeo erant per orationes Dominum inuocantes ut esset sibi adiutor. impetum <?> fecerunt in munitiones ydumeorum. multumque resistentes. obtinuerunt loca. Occurrentes interemerunt. et omnes simul non minus. xxxv. milibus trucidauerunt. Debent iterum in celesti auxilio spem ponere. ij. Macha. xv. Machabeus autem confidebat semper cum omni spe auxilium sibi a Domino affuturum. et hortabatur suos ne formidarent aduentum nationum. sed in mente haberent adiutoria sibi facta de celo. et nunc sperarent ab omnipotente sibi affuturam victoriam. Et nota pulcherrimum adiutorium de que legitur. ij. Mach. x. in pugna inter Thimotheum et Judam sic. Et cum pugna vehemens fieret apparuerunt aduersarijs de celo viri quinque in equis frenis aureis decorum ducatum iudeis prestantes. ex quibus duo Machabeum medium habentes armis suis circumseptum in columem seruabant. et in aduersarios tela et fulmina iactabant. ex quo et cecitate confusi. et perturbatione repleti cadebant. interfecti sunt autem. xx. milia. quingenti et equites sexcenti. Quis autem posset enarrare alia innumerabilia adiutoria. que fecit suis fidelibus. pro se decertantibus. rex regum et Dominus Dominantium cuius regnum et gloria permanet sine fine. ipsi laus et gloria magnificentissima in eternum.

AMEN. Explicit tractatus venerabilis patris Fratris Humberti quondam magistri generalis ordinis predicatorum de predicatione crucis.

Centre for Dominican Studies of Dacia

Johnny G.G. Jakobsen, Department of Scandinavian Research, University of Copenhagen

Postal address: Njalsgade 136, DK-2300 Copenhagen, Denmark ● Email: jggj@hum.ku.dk